Габдулхай Хурамавіч Ахатаў

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Ахатаў. Ахатаў Габдулхай Хурамавiч (татар.: Габделхәй Хурам Улы Əхатов / Ğabdelxəy Huram uğlı Axatov, руск.: Ахатов Габдулхай Хурамович; 8 верасня 1927 — 25 лістапада 1986) — выбітны даследчык цюркскіх моў, буйны навуковец-філолаг, лінгвіст з сусветным імем, арганізатар навукі і значны грамадскі дзеяч, доктар філалагічных навук (1965) прафесар (1970), член Савецкага камітэта цюрколагаў.[3][4]

Ахатаў Габдулхай Хурамавiч — заснавальнік (пачынальнік) шэрагу навуковых школ: сучаснай татарскай дыялекталагічнай навуковай школы і казанскай фразеалагічнай навуковых школ.

Вывучаючы з уласцівай яму навуковай уважлівасцю фанетычныя асаблівасці гаворкі мясцовага насельніцтва Сібіры Г. Х. Ахатаў першым сярод навукоўцаў адкрыў у маўленні сібірскіх татараў такую з’яву, як цоканне. У сваёй класічнай фундаментальнай навуковай працы «Диалект западносибирских татар» (1963) Г. Х. Ахатаў прадставіў матэрыялы па тэрытарыяльнаму рассяленню Табол-іртышскіх татараў у Цюменскай і Омскай абласцях. Падвергнуўшы ўсебаковаму комплекснаму аналізу фанетычных сістэму, лексічны склад і граматычны лад, вучоны прыйшоў да высновы, што мова сібірскіх татараў уяўляе сабой адзін самастойны дыялект, ён не дзеліцца на гаворкі і з’яўляецца адной з самых старажытных цюркскіх моў.

Навуковая дзейнасць Габдулхая Хурамавіча атрымала шырокае прызнанне сярод навукоўцаў Расіі, Беларусі, СНД і далёкага замежжа. Яго пяру належыць цэлы шэраг фундаментальных навуковых прац, шматлікія з якіх сталі класічнымі. Ім апублікаваныя каля 200 навуковых прац.

Акрамя фундаментальных навуковых прац у галіне дыялекталогіі цюркскіх моў, лексікі і фразеалогіі татарскай мовы, у навуковым актыве прафесара Г. Х. Ахатава знаходзяцца навуковыя даследаванні па агульнай тэорыі мовы. Так, ён упершыню ў сусветнай лінгвістыцы даследаваў і апублікаваў фундаментальную навуковую працу аб асноўных прыкметах парных слоў, адкрыў і ўсебакова даследаваў прыроду двайнога адмаўлення ў цюркскіх мовах, а таксама адкрыў і сфармуляваў закон спарвання ў цюркскіх мовах.

У апошнія месяцы жыцця Габдулхай Хурамавіч Ахатаў займаўся праблемамі структурнай лінгвістыкі такімі як лінгвістычнае мадэляванне інфармацыі, адкрыўшы новую старонку даследаванняў для айчынных лінгвістаў. Яшчэ чвэрць стагоддзя назад (1986) вучоны-празорлівец заклікаў сусветную супольнасць лінгвістаў быць у саюзе з камп’ютарызацыяй.

Прафесар Г. Х. Ахатаў падрыхтаваў больш за 40 дактароў і кандыдатаў навук.[5]

Яго навуковыя працы былі адзначаны на XIII Міжнародным кангрэсе лінгвістаў (Токіа, 1982), як лепшыя ў сусветнай лінгвістыцы за перыяд 1977—1981 гг., Узнагароджаны ганаровымі дыпломамі і граматамі.[6][7]

За падрыхтоўку высокакваліфікаваных кадраў і паспяховую навуковую працу быў узнагароджаны дзяржаўнымі ўзнагародамі, а таксама ганаровым нагрудным знакам Мінвуза СССР «За выдатныя поспехі ў працы ў галіне вышэйшай адукацыі».

Зноскі

1. 1 2 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #1026660890 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
2. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #1026660890 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
3. ↑ Ахатаў Габдулхай Хурамавiч // Татарская Энцыклапедыя. — Т. 1. — Казань: «Інстытут татарскай энцыклапедыі», 2002. — С. 233. (руск.)
4. ↑ Прафесар Габдулхай Хурамавiч Ахатаў: жыццё і творчасць — MTSS
5. ↑ Cайт Мемарыяльнага Таварыства захавання навуковага і культурнай спадчыны прафесара Габдулхая Хурамовiча Ахатова.
6. ↑ Proceedings of the 13th International Congress of Linguists, August 29 — September 4, 1982, Tokyo, Japan
7. ↑ Ахатаў Габдулхай Хурамавiч: Навука і адукацыя

Спасылкі

• Cайт Мемарыяльнага Таварыства захавання навуковага і культурнай спадчыны прафесара Габдулхая Хурамовiча Ахатова.
• Прафесар Габдулхай Хурамовiч Ахатаў: жыццё і творчасць