wd wp Пошук:

Дзімітрыя Чупаўскі

Дзімітрыя Чупаўскі (макед.: Димитрија Чуповски; 8 лістапада 1878 — 29 кастрычніка 1940) — македонскі грамадскі дзеяч, філолаг і лексікограф. Аўтар падручнікаў македонскай мовы.

Біяграфія

Дзімітрыя Чупаўскі нарадзіўся ў сяле Папрадзіштэ (цяпер у складзе абшчыны Чашка) у Асманскай імперыі (цяпер Паўночная Македонія). Яго бацька быў забіты яшчэ да яго нараджэння. Калі Чупаўскаму было 10 гадоў яго вёска была спалена, і ён і яго сям’я пасяліліся ў Крушаве, дзе нарадзілася яго маці. Вывучыўшыся на гандляра, ён і яго браты адправіліся ў Сафію ў пошуках працы. У сталіцы нядаўна створанага Балгарскага царства Чупаўскі працаваў на працягу дня і наведваў школу, якую арганізавалі Дамян Груеў, Петар Поп Арсаў і іншыя студэнты.

Затым ён працягнуў сваю адукацыю ў Бялградзе і Санкт-Пецярбургу. Прабалгарскі рэвалюцыянер Хрыста Шалдзеў, які жыў тады ў Санкт-Пецярбургу, характарызаваў Чупаўскага як чалавека, які падзяляў прарасійскія погляды. Паводле звестак Шалдзева, члена тайнага македонскага кружка ў Санкт-Пецярбургу і УМРА, Чупаўскі знаходзіўся пад уплывам такіх ідэолагаў, як сербскія прафесары Стаян Навакавіч, Ёван Цвііч і Аляксандр Беліч[1]. Асабліва Навакавіч выкарыстоўваў сваю дыпламатычную ролю ў Санкт-Пецярбургу каб ажыцявіць свае ідэі за кошт падтрымкі Македонскага літаратурнага таварыства, заснаванага ў Санкт-Пецярбургу ў 1902 годзе, і яго македонскіх членаў, такіх як Чупаўскі[2][3].

Калі ў 1905 годзе Чупаўскі спрабаваў арганізаваць першую панмакедонскую канферэнцыю ў Велесе, ён быў выгнаны з горада мясцовым кіраўніком УМРА Іванам Наумавым[4][5], яму нават пагражалі расправай за яго прамакедонскія і антыбалгарскія ідэі[6]. Блажэ Рыстаўскі сцвярджаў, што гэта адбылося з-за інтрыг мясцовага балгарскага мітрапаліта і дзейнасці Шалдзева, які затым называў Чупаўскага сербскім агентам[7], хоць пазней у сваіх мемуарах змясціў пісьмо ад Чупаўскага, напісанае ў 1904 годзе, у якім ён выступае супраць «сербскай прапаганды ў Македонію і яе дэструктыўнага ўплыву на людзей»[8]. Некаторыя балгарскія даследчыкі таксама лічаць, што Чупаўскі быў маргінальнай фігурай і сербскім агентам на службе Міністэрства замежных спраў Расійскай імперыі[9][10].

Пасля пачатку Першай Балканскай вайны ў 1912 годзе і заняцця тэрыторый Асманскай Македоніі арміямі праваслаўнага Балканскага саюза, Чупаўскі прыбыў 17 лістапада ў Сафію, дзе ён сустрэўся з часткай македонскай эміграцыі, але без асаблівага поспеху. 4 снежня ён прыбыў у Скоп’е, дзе спыніўся ў доме свайго дзядзькі і таксама сустракаўся з мясцовымі жыхарамі. Гэта спроба пераканаць іх прыняць яго прамакедонскія ідэі таксама правалілася, і ад яго выракліся нават сваякі[11].

Затым ён накіраваўся ў Велес, дзе арганізаваў панмакедонскую канферэнцыю, якая дэ-факта з’яўлялася сустрэчай мясцовых рэвалюцыянераў з левага крыла УМРА. Чупаўскі пераконваў іх паслаць прадстаўнікоў на Лонданскую мірную канферэнцыю, каб паспрабаваць захаваць цэласнасць Македоніі, аднак гэта спроба таксама скончылася няўдала. Потым Чупаўскі пакінуў Македонію і вярнуўся ў Пецярбург, дзе стаў ініцыятарам адпраўкі мемарандума аб аўтаноміі Македоніі да Вялікіх дзяржаў і іншых краін Балканскага саюза[12].

Ён быў адным з заснавальнікаў Македонскага літаратурнага таварыства ў Санкт-Пецярбургу ў 1902 годзе і з’яўляўся яго прэзідэнтам у 1902—1917 гадах. Чупаўскі быў таксама аўтарам вялікай колькасці артыкулаў і афіцыйных дакументаў, выдаваў бюлетэнь Македонскай калоніі, арганізаваў шэраг македонскіх арганізацый. Ён пісаў вершы на рускай і македонскай мовах. Таксама выдаў першы македонска-рускі слоўнік, працаваў над публікацыямі пра македонскую граматыку і энцыклапедычнай манаграфіяй пра Македонію і македонцаў, склаў этнічную і геаграфічную карту Македоніі.

У 19131914 гг. Чупаўскі публікаваўся ў пецярбургскай газеце «Македонскі Голас», у якой ён і яго паплечнікі абгрунтоўвалі існаванне македонскага народа, які адрозніваецца ад грэкаў, балгараў і сербаў, і на ўсе жылы спрабуюць папулярызаваць ідэю незалежнай македонскай дзяржавы.

Пасля Першай сусветнай вайны і Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Расіі, палітычная актыўнасць Чупаўскага спыніліся. Ён эміграваў у Савецкую Расію, дзе сканаў 29 кастрычніка 1940 года ў Ленінградзе. Апошнія працы Чупаўскага былі страчаны падчас бамбардзіровак Ленінграда ў 1942 годзе.

Дзімітрыя Чупаўскі з’яўляецца адным з найбольш значных дзеячаў македонскага нацыянальнага руху.

Зноскі

  1. Extracts from the memoirs of Hristo Shaldev, Macedonian revolutionary (1876—1962), Macedonian Patriotic Organization «TA» (Adelaide, Australia, 1993), 2.
  2. One hundred years of Yugoslavia: the vision of Stojan Novaković revisited, The Journal of Nationalism and Ethnicity, Volume 39, Issue 6, 2011, Bojan Aleksov, pp. 997—1010.
  3. The national idea as a research problem Problems in European civilization, Instytut Slawistyki (Polska Akademia Nauk) Jolanta Sujecka, 2002, ISBN 838661949X, p. 279.
  4. We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe, Diana Mishkova, Central European University Press, 2009, ISBN 9639776289, p. 133.
  5. Blaže Ristovski, Вардар: научно-литературно и општествено-политичко списание на К.
  6. The Past in Question: Modern Macedonia and the Uncertainties of Nation, Keith Brown, Princeton University Press, 2003, ISBN 0691099952, p. 270.
  7. Blaže Ristovski, Столетија на македонската свест, Skopje: Kultura, 2001, p. 35
  8. Extracts from the memoirs of Hristo Shaldev: 2.
  9. Historical Dictionary of the Republic of Macedonia, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, ISBN 0810862956, p. 52.
  10. Македонизмът и съпротивата на Македония срещу него. Коста Църнушанов, Унив. изд. «Св. Климент Охридски», София, 1992 г. p. 82.
  11. Македонизмът и съпротивата на Македония срещу него. Коста Църнушанов, Унив. изд. «Св. Климент Охридски», София, 1992 г. стр. 82.
  12. The Balkan Wars in the Eyes of the Warring Parties: Perceptions and Interpretations, Igor Despot, iUniverse, 2012, ISBN 1475947038, p. 242.

Спасылкі

Тэмы гэтай старонкі: Катэгорыя·Пісьменнікі Паўночнай Македоніі
Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.

Энцыклапедычны партал «Пісьменства беларускве» piśmienstva.viedy.be