Леў Зіноўевіч Копелеў
Леў За́лманавіч (Зіно́ўевіч) Ко́пелеў (руск.: Лев Залма́нович (Зино́вьевич) Ко́пелев; 9 красавіка 1912, Кіеў, Расійская імперыя — 18 чэрвеня 1997, Кёльн, Германія) — савецкі літаратурны крытык, дысідэнт і праваабаронец.
Біяграфія
Копелеў нарадзіўся ў Кіеве ў сям’і яўрэйскага агранома. У 1926 сям’я пераехала ў Харкаў.
У лютым 1929 года атрымаў на захоўванне ад стрыечнага брата М. Паляка матэрыялы падпольнага цэнтра апазіцыі. Пасля арышту брата матэрыялы былі перахаваны, а на кватэры Копелевых адбыўся ператрус. Упершыню Леў Копелеў арыштаваны ГПУ 29 сакавіка 1929 за «сувязі з бухарынскай і трацкісцкай апазіцыяй» (раскідаў улёткі з пратэстам супраць арыштаў «бальшавікоў-ленінцаў»), праз дзесяць дзён вызвалены пад бацькаву заруку[6].
Працаваў рэдактарам радыёнавін на Харкаўскім паравозабудаўнічым заводзе імя Камінтэрна. У 1932, як адзін з «трыццацітысячнікаў(англ.) бел.», увачавідкі назіраў за працай НКУС па рэквізіцыі ўраджаю і раскулачванні. Пазней гэты досвед ён апісаў у мемуарах «І зрабіў сабе куміра…»
У 1933 годзе паступіў на філасофскі факультэт Харкаўскага інстытута народнай адукацыі. У гэты час з’явіліся яго першыя артыкулы па-руску і ўкраінску, у тым ліку ў «Камсамольскай праўдзе». У 1935 годзе Леў Копелеў перавёўся ў Маскоўскі інстытут замежных моў на факультэт нямецкай мовы. З 1938 выкладаў у Маскоўскім інстытуце філасофіі, літаратуры і гісторыі, дзе атрымаў званне доктара філасофіі.
З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны запісаўся добраахвотнікам у Чырвоную армію, дзякуючы веданню нямецкай мовы служыў прапагандыстам і перакладчыкам. З уваходам Чырвонай Арміі ва Усходнюю Прусію востра раскрытыкаваў гвалтаўніцтвы грамадзянскага нямецкага насельніцтва. Быў арыштаваны і прыгавораны да 10-гадовага зняволення ў лагеры за прапаганду «буржуазнага гуманізму» і «спагадлівасць да ворага». Спачатку трапіў ва Унжлаг(руск.) бел., дзе быў брыгадзірам, пасля — медбратам у лагернай бальніцы[7]. Пасля ў «шарашцы(руск.) бел.» «Марфіна»(руск.) бел. пазнаёміўся з Аляксандрам Салжаніцыным, які зробіць яго прататыпам Рубіна ў сваёй кнізе «У крузе першым».
Вызвалены ў 1954 годзе, у 1956 рэабілітаваны. Працягваў верыць у камунізм, у хрушчоўскую адлігу аднавіўся ў КПСС. У 1957—1969 выкладаў у Маскоўскім паліграфічным інстытуце і быў навуковым супрацоўнікам Інстытуту гісторыі мастацтваў.
З 1966 года актыўна заняўся праваабарончай дзейнасцю. У 1968 звольнены з працы і выключаны з КПСС за падпісанне лістоў супраць пераследу дысідэнтаў і за крытыку савецкага ўварвання ў Чэхаславакію. Выказаўся таксама супраць выключэння Салжаніцына з Саюзу пісьменнікаў і ў падтрымку генерала Пятра Грыгарэнкі, прымусова ўвязненага(англ.) бел. ў «псіхушцы».
Кнігі Копелева пачалі распаўсюджвацца праз самвыдат, правозіліся праз мяжу і публікаваліся на Захадзе. За палітычную дзейнасць і кантакты з заходнімі краінамі ў 1977 годзе ён быў выключаны з Саюзу пісьменнікаў, яму было забаронена выкладаць і друкавацца.
Яшчэ займаючыся даследаваннямі па расійска-нямецкіх культурных повязях, Копелеў завязаў кантакты ва ўніверсітэце Вуперталя. У 1980 годзе, знаходзячыся ў даследчай паездцы ў Германіі, быў пазбаўлены савецкага грамадзянства. Застаўся ў ФРГ, з 1981 — прафесар Вупертальскага ўніверсітэта, пазней — ганаровы доктар філасофіі Кёльнскага ўніверсітэта.
У 1990 годзе Міхаіл Гарбачоў вярнуў Льву Копелеву савецкае грамадзянства.
Памёр Копелеў у Кёльне ў 1997 годзе. Пахаваны на Данскіх могілках Масквы. У Кёльне створаныя яго фундацыя і музей.
Сям’я
- Першая жонка з 1930 года — аднакласіца Надзея Калчынская[6]
- Дачка Мая Літвінава (Русакоўская)
- Дачка Алена Копелева
- Другая жонка з 1956 года — Раіса Арлова (у дзявоцтве Ліберзон)[6]. Эмігравала з мужам у Германію
- Дачка Святлана Іванова (дачка Р. Арловай ад першага шлюбу)
- Дачка Марыя Арлова[8]
Прэмія Копелева
Грамадская арганізацыя Форум Льва Копелева была заснаваная пасля смерці Копелева яго шматлікімі сябрамі і паплечнікамі ў 1998 годзе ў Кёльне пад кіраўніцтвам Фрыца Пляйтгена (Fritz Pleitgen). Мэта арганізацыі — працяг барацьбы Льва Копелева за гуманнасць, мір і правы чалавека на падставе прынцыпу «ад чалавека да чалавека, ад народа да народа».
Лідаркі беларускай апазіцыі Святлана Ціханоўская, Марыя Калеснікава і Вераніка Цапкала сталі лаўрэаткамі Прэміі імя Льва Копелева за 2021 год[9].
Зноскі
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118640259 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 снежня 2014.
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118640259 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 3 мая 2014.
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ (unspecified title) Праверана 9 ліпеня 2019.
- ↑ (unspecified title) Праверана 3 ліпеня 2019.
- 1 2 3 Копелев Лев Зиновьевич (Залманович) (1912—1997) литературовед, писатель(руск.) . Воспоминания о ГУЛАГе и их авторы. Праверана 13 лютага 2017.
- ↑ Лев Копелев. Глава двадцать шестая. Сухобезводная. Унжлаг // Хранить вечно. — Москва: ТЕРРА — Книжный клуб, 2004.
- ↑ Раиса Либерзон (Орлова)(руск.) . JewAge. Праверана 14 лютага 2017.
- ↑ Ціханоўскай, Калеснікавай і Цапкале прысудзілі Прэмію імя Льва Копелева за мір і правы чалавека(нявызн.). belsat.eu (15 красавіка 2021). Праверана 16-4-2021.
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Леў Зіноўевіч Копелеў
