Марк Тулій Цыцэрон

Марк Тулій Цыцэрон (лац.: Marcus Tullius Cicero, 3 студзеня 106 да н.э. — 7 снежня 43 да н.э.) — выдатны старажытнарымскі прамоўца, філосаф, палітык.

Біяграфія

Цыцэрон нарадзіўся ў правінцыяльнай сям’і. Ён быў з так званых «homo novus» — новых людзей, продкі якіх ніколі не займалі высокіх дзяржаўных пасадаў. «Homo novus» рэдка карысталіся вядомасцю і сустракаліся з абыякавым ці нават варожым стаўленнем да іх рымскіх сенатараў, калі спрабавалі пачаць палітычную кар’еру.

У складаныя для Рыма 80-я гады да н.э. Цыцэрон займаўся адукацыяй і развіццём сваіх талентаў — першапачаткова ён вучыўся ў Рыме, а пасля ў гарадах Грэцыі (у тым ліку ў Афінах). Там ён займаўся перш за ўсё рыторыкай і філасофіяй. Пасля вяртання ў Рым Цыцэрон атрымаў вядомасць як прамоўца ў судовых справах. Цыцэрон прайшоў праз асноўныя дзяржаўныя пасады квестара, эдыла і прэтара, пасля чаго стаў консулам 63 года да н.э. У час свайго консульства ён выкрыў змову Катыліны, за што ён атрымаў велізарную ўдзячнасць ад рымлян. Яго нават празвалі «pater patriae», што магчыма перавесці як «бацька Бацькаўшчыны».

Аднак хутка яго ворагі, якія зайздросцілі яго ўзвышэнню, вымусілі Цыцэрона на некаторы час адправіцца ў «добраахвотнае» выгнанне. Там Цыцэрон актыўна працаваў над сваімі вядомымі творамі. Хутка Цыцэрона зноў запрасілі ў Рым, дзе ён быў адным з лідараў сенатараў, якія выступалі супраць Цэзара і падтрымлівалі Пампея. У час грамадзянскай вайны паміж імі Цыцэрон хутка перабег да Цэзара, які вельмі прыязна сустрэў яго.

Пасля забойства Цэзара Цыцэрон захоўваў прыязныя адносіны са сваім вучням Аўгустам, але той быў вымушаны даць згоду на забойства Цыцэрона, бо да гэтага імкнуўся вораг Цыцэрона і часовы палітычны саюзнік Аўгуста Марк Антоній.

Спадчына Цыцэрона

Цыцэрон напісаў шмат трактатаў у форме дыялогаў на тэмы філасофіі, рыторыкі, права, палітыкі. Таксама захаваліся запісанымі некаторыя яго прамовы. Акрамя таго, ад Цыцэрона захавалася велізарная колькасць лістоў да розных рымлян і адказы ад іх.

Лацінская мова яго твораў лічыцца ідэальнай. Шмат хто з пазнейшых рымскіх літаратараў і прамоўцаў імкнуўся да падабенства да Цыцэрона.

Трактаты Цыцэрона

• Аб абавязках
• Аб дзяржаве
• Аб дывінацыі
• Аб законах
• Аб лёсе
• Аб межах дабра і зла
• Аб прамоўцы
• Аб прыродзе багоў
• Аб старасці
• Аб сяброўстве
• Брут, ці аб вядомых прамоўцах
• Парадоксы стоікаў
• Прамоўца
• Тускуланскія гутаркі

Зноскі

1. ↑ Merkedager: fødselsdager, stiftelsesdatoer, begivenheter — Осла: Biblioteksentralen, 1989. — ISBN 82-7022-061-2
2. 1 2 Istituto dell’Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
3. 1 2 3 4 5 Любкер Ф. Tullii // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1418–1426.
4. ↑ Ф. Зелинский Цицерон, Марк Туллий // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 254–274.
5. 1 2 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118520814 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 14 жніўня 2015.
6. 1 2 3 http://www.strachan.dk/family/tullius.htm
7. 1 2 3 M. Tullius (29) M. f. M. n. Cor. Cicero // Digital Prosopography of the Roman Republic Праверана 10 чэрвеня 2021.
8. 1 2 3 Digital Prosopography of the Roman Republic Праверана 10 чэрвеня 2021.
9. ↑ Любкер Ф. Terentii // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1354–1357.
10. ↑ Публилий // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXVа. — С. 745–746.
11. ↑ А. Пр. Туллия // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXIV. — С. 41–42.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Марк Тулій Цыцэрон

• Цыцэрон. Выбранныя пісьма і трактаты ў рускамоўным перакладзе