Радае Доманавіч
Радае Доманавіч (16 лютага 1873 — 17 жніўня 1908) — сербскі пісьменнік, журналіст і настаўнік, найбольш вядомы сваімі кароткімі сатырычнымі апавяданнямі.
Біяграфія
Радае Доманавіч нарадзіўся ў вёсцы Аўсішце ў цэнтральнай Сербіі ў сям’і мясцовага настаўніка і прадпрымальніка Мілаша Доманавіча і Персіды Доманавіч, нашчадка Паўле Цукіча, аднаго з ваеначальнікаў Першага і Другога сербскага паўстання. Дзяцінства правёў у вёсцы Горне Ярушыца, якая знаходзіцца недалёка ад Крагуеваца. Там жа ён вучыўся ў пачатковай школе. Потым скончыў сярэднюю школу ў Крагуевацы і філасофскі факультэт Бялградскага ўніверсітэта, дзе ён вывучаў сербскую мову і гісторыю.
У 1895 годзе Доманавіч атрымаў сваё першае прызначэнне — пасаду выкладчыка ў Піроце, на поўдні Сербіі, рэгіёне, які толькі нядаўна быў вызвалены ад акупацыі Асманскай імперыяй. У Піроце сустрэў Яшу Проданавіча (1867—1948), настаўніка і актывіста, сяброўства з якім сфармавала яго палітычныя погляды. Таксама там жа ён сустрэў сваю будучую жонку Наталлю Ракетыч (1875—1939), небагатую школьную выкладчыцу з Сремскіх Карлаўцаў, якая будзе падтрымліваць яго на працягу ўсяго яго жыцця і ад якой народзіцца тры дзяцяці.
Пасля ўступлення ў апазіцыйную Народна-радыкальную партыю Доманавіч трапіў пад рэпрэсіі рэжыму дынастыі Абрэновічаў. Напрыканцы 1895 года настаўнік быў сасланы выкладаць ва Ўран, а ў 1896 годзе пераведзены зноў, ужо ў Лeскaвац. Пісьменніцкая кар’ера Доманавіча пачалася падчас яго настаўніцтва, калі ў 1895 годзе ён апублікаваў свой першую аповесць у кірунку рэалізму. Пасля свайго першага публічнага выступу супраць урада ў 1898 годзе і ён, і яго жонка былі звольненыя з дзяржаўнай службы, і Доманавіч пераехаў з сям’ёй у Бялград.
У Бялградзе ён пачаў працаваць з калегамі-пісьменнікамі ў тыднёвіку «Зорка» і апазіцыйнай палітычнай газеце «Рэха». У гэты час ён пачаў пісаць і публікаваць свае першыя сатырычныя апавяданні, такія як «Дэман» і «Адмена запалу». Слава прыйшла да Радае пасля публікацыі апавяданняў «Правадыр» (1901) і «Страдыя» (1902), у якіх аўтар адкрыта крытыкаваў рэжым і выкрываў яго крывадушнасць і памылкі.
Пасля перавароту, які паклаў канец кіраванню Аляксандра Абрэновіча ў 1903 годзе, Доманавіч, будучы на піку папулярнасці, атрымаў пасаду пісара ў Міністэрстве адукацыі. Новы ўрад дазволіў яму выехаць у Германію дзеля атрымання спецыялізацыі. Правёўшы год у Мюнхене, Доманавіч вярнуўся ў родную Сербію, але адразу расчараваўся з-за адсутнасці якіх-небудзь рэальных змен у сербскім грамадстве. На радзіме ён стварыў палітычны штотыднёвік «Страдыя», у якім працяггнуў крытыкаваць слабасці новай дэмакратыі, але яго артыкулы больш не мелі той ранейшай сілы і натхнення.
Радае Доманавіч памёр прыкладна а 00:30 17 жніўня 1908 года ва ўзросце 35 гадоў пасля працяглай барацьбы з хранічнай пнеўманіей і туберкулёзам. Пісьменнік быў пахаваны на Новых могілках Бялграда.
Значная частка неапублікаваных твораў літаратара згубіліся падчас Першай сусветнай вайны.[5]
Літаратурныя творы
Выбраныя найбольш вядомыя творы Радае Доманавіча:
- «Адмена цягі» (сербск.: Укидање страсти) (1898)
- «Дэман» (сербск.: Демон) (1898)
- «Кляймо» (сербск.: Данга) (1899)
- «Каралевіч Марка другі раз сярод сербаў» (сербск.: Краљевић Марко по други пут међу Србима) (1901)
- «Правадыр(польск.) бел.» (сербск.: Вођа) (1901)
- «Мёртвае мора» (сербск.: Мртво море) (1902)
- «Разважанні звычайнага сербскага вала(сербахарв.) бел.» (сербск.: Размишљање једног обичног српског вола) (1902)
- «Страдыя» (сербск.: Страдија) (1902)
- «Сучаснае паўстанне» (сербск.: Модерни устанак) (1902)
Апавяданні «Правадыр(польск.) бел.», «Кляймо» і «Разважанні звычайнага сербскага вала(сербахарв.) бел.» перакладзены на беларускую мову Ганнай Тарасевіч.[6]
Зноскі
- 1 2 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #12194915X // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 кастрычніка 2015.
- 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых дадзеных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ Доманович Радое // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 25 лютага 2017.
- ↑ Доманович Радое // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ Праект «Радоје Домановић»
- ↑ Праект «Радоје Домановић»