Уладзімір Дзмітрыевіч Бонч-Бруевіч

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Бонч-Бруевіч.

Уладзімір Дзмітрыевіч Бонч-Бруевіч (28 чэрвеня 1873, г. Масква — 14 ліпеня 1955) — бальшавік, савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч, доктар гістарычных навук, этнограф, пісьменнік. Брат Міхаіла Дзмітрыевіча Бонч-Бруевіча[1].

Біяграфія

Нарадзіўся ў дваранскай сям’і беларускага паходжання, выхадца з Магілёўскай губерні; сын каморніка.

У 1884—1889 гадах студэнт Маскоўскага землямерная інстытута; за арганізацыю выступу студэнтаў выключаны і сасланы пад наглядам паліцыі ў Курск. Там скончыў землямернае вучылішча[1].

Вярнуўся ў 1892 годзе ў Маскву, увайшоў у «Маскоўскі рабочы саюз». Наладзіў друк на гектографе і распаўсюджванне нелегальнай літаратуры.

З 1895 года удзельнічаў у рабоце сацыял-дэмакратычнага гуртка, які пазней увайшоў у «Маскоўскі рабочы саюз». У 1896 годзе эміграваў у Швейцарыю, арганізоўваў перасылку ў Расію рэвалюцыйнай літаратуры і паліграфічнага абсталявання. Пасля знаёмства з У. І. Ульянавым (Ленінам) стаў актыўным супрацоўнікам «Іскры»[1].

Займаўся вывучэннем жыцця і вераванняў разнастайных сектантаў, у тым ліку на прадмет магчымасці рассылаць сектантам «Іскру»[2][3]. У 1909 годзе апублікаваў сабраныя ім у Канадзе псалмы духабораў («Жывёльная кніга духаборцаў»)[4][5].

У 1903—1905 гадах быў загадчыкам экспедыцыяй ЦК РСДРП (Жэнева), адзін са стваральнікаў архіва ЦК[1]. У 1905 вярнуўся ў Расію, працаваў у газеце «Новае жыццё». У 1905 удзельнічаў у падрыхтоўцы ўзброенага паўстання ў Санкт-Пецярбургу, арганізоўваў падпольныя склады са зброяй.

У 1906—1907 гг. сакратар і член рэдкалегіі часопіса «Наша думка». У 1908—1918 гг. кіраваў бальшавіцкім выдавецтвам «Жыццё і веданне». З 1912 а член рэдкалегіі газеты «Праўда». Неаднаразова арыштоўваўся, але сур’ёзным пераследам не падвяргаўся. У 1917 член выканкама Петраградскага савета, часовы рэдактар газеты «Рабочы і салдат» (адна з назваў «Вячэрні Пецярбург»).

У 1917 узначальваў камендатуру раёна Смольны — Таўрычны палац. Быў кіраўніком спраў Савета Народных Камісараў да кастрычніка 1920.

Адначасова ў снежні 1917 — сакавіку 1918 быў старшынёй Камітэта па барацьбе з пагромамі, а ў лютым — сакавіку 1918 — членам Камітэта рэвалюцыйнай абароны Петраграда. З сакавіка 1918 — намеснік старшыні Савета урачэбных калегій. У 1919 годзе — старшыня Камітэта па будаўніцтве санітарна-прапускных пунктаў на маскоўскіх вакзалах і Асаблівага камітэта па аднаўленні водаправода і каналізацыі Масквы. У 1918—1919 гг. — Кіраўнік выдавецтва ЦК РКП (б) «Камуніст».

Браў актыўны ўдзел у нацыяналізацыі банкаў, у падрыхтоўцы пераезду савецкага ўрада ў Маскву у сакавіку 1918 года[6]. У 1918 годзе як Кiраўнiк спраў СНК РСФСР завізаваў Пастанову СНК РСФСР ад 05.09.1918 «Пра чырвоны тэрор».

У 1918 абраны правадзейным членам Сацыялістычнай акадэміі грамадскіх навук, у 1918—1920 гг. выдаў шэраг кніг: «Крывавы паклёп на хрысціян», «Хваляванні ў войсках і ваенныя турмы» і іншыя.

Пасля смерці Леніна пераходзіць да навуковай працы. Аўтар твораў па гісторыі рэвалюцыйнага руху ў Расіі, гісторыі рэлігіі і атэізму, сектанцтва, этнаграфіі і літаратуры. У 1920—1929 быў арганізатарам і кіраўніком дасведчанага саўгаса «Лясныя Паляны» пад Масквой, прадукцыя якога перш за ўсё накіроўвалася кіраўнікам партыі і ўрада.

З 1933 года Бонч-Бруевіча — дырэктар Дзяржаўнага літаратурнага музея у Маскве. У 1945—1955 гг. дырэктар Музея гісторыі рэлігіі і атэізму АН СССР у Ленінградзе[1].

Уладзімір Дзмітрыевіч Бонч-Бруевіча памёр 14 ліпеня 1955 года. Пахаваны на Новадзявочых могілках у Маскве.

Узнагароды

• Ордэн Леніна[7]

Сям’я

У. Д. Бонч-Бруевіча быў жанаты на Веры Вялічкінай (1868—1918), пасля яе заўчаснага скону — на Ганне Цінкер (1886—1956), якая ў першым шлюбе была за Саламонам Чарнамордзікам (1880—1943), заснавальнікам і першым дырэктарам Музей Рэвалюцы Музея Рэвалюцыі. Яго дачка Вера, жонка літаратара і публіцыста Л. Л. Авербаха, расстралянага ў 1937, была ўслед за мужам асуджаная ў гады яжоўшчыны і прасядзела некалькі гадоў у лагеры, працуючы там затым лекарам.

Даніна памяці

• У гонар У. Д. Бонч-Бруевіча названы шэраг вуліц у краінах былога СССР, у тым ліку:
  • У Магілёве і Касцюковічах (Беларусь);
  • вуліца у Пецярбургу і ў Ніжнім Ноўгарадзе (Расія);
  • Ў Кіеве (Украіна).
• Дом № 5 у Вялікім Кіслоўскім завулку ў Маскве, дзе ў 1928—1955 гг. жыў У. Д. Бонч-Бруевіча, адзначаны памятнай дошкай.

Выбраная бібліяграфія

• Бонч-Бруевич В. Д. Назарены в Венгрии и Сербии, 1901.
• Бонч-Бруевич В. Д. Знамение времени (о процессе Бейлиса), 1914.
• Бонч-Бруевич В. Д. Убийство германского посла Мирбаха и восстание левых эсеров: (По личным воспоминаниям) / В. Д. Бонч-Бруевич. — М.: Гудок, 1927. — 64 с.
• Бонч-Бруевич В. Д. На боевых постах Февральской и Октябрьской революций. Москва, Федерация, 1930.
• Бонч-Бруевич В. Д. Воспоминания — М.: Худож. лит., 1968.- 206с.
• Бонч-Бруевич В. Д. Ленин и дети. Москва, Детская литература, 1975.
• Бонч-Бруевич В. Д. Избранные сочинения в трёх томах. М., Изд-во АН СССР. 1959—1963.

Літаратура

• Основные даты жизни и деятельности В. Д. Бонч-Бруевича

Зноскі

1. 1 2 3 4 5 Бонч-Бруевич Владимир Дмитриевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 72. — 737 с.
2. ↑ Александр Эткинд. «Хлыст: секты, литература и революция»
3. ↑ Бусел А. «Секты и революция»(недаступная спасылка)
4. ↑ Н. В. Сомин. «Духоборы»
5. ↑ В. Д. Бонч-Бруевич, Животная книга — предисловия и т. д.
6. ↑ Хронос — Бонч-Бруевич Владимир Дмитриевич
7. ↑ Бонч-Бруевич Владимир Дмитриевич Большая советская энциклопедия

Спасылкі

• Письмо В. Д. Бонч-Бруевича К. Е. Ворошилову. 11 июля 1953 года
• В. Д. Бонч-Бруевич в проекте «Классика»
• Уладзімір Дзмітрыевіч Бонч-Бруевіч у бібліятэцы Максіма Машкова
• Деятели революционного движения в России — В. Д. Бонч-Бруевич Архівавана 19 ліпеня 2014.