Юрый Брэзан

Юрый Брэзан (в.-лужын. Jurij Brězan, 9 чэрвеня 1916, Рэкельвіц — 12 сакавіка 2006, Каменц) — лужыцка-нямецкі пісьменнік.

Біяграфія

Юрый Брэзан нарадзіўся ў 1916 годзе. Вучыўся ў школе ў Баўтцене — горадзе, які лічыцца цэнтрам верхнялужыцкай культуры. Пасля прыходу да ўлады фашыстаў ён таемна працаваў у лужыцкай арганізацыі «Домавіна» і быў актыўным удзельнікам руху супраціву сярод лужычанаў. У 1937—1938 гадах эміграваў у Прагу. Пасля вяртання быў арыштаваны і ў 1938—1939 гадах знаходзіўся ў зняволенні. З 1942 па 1944 гады быў салдатам вермахта і трапіў у палон да амерыканскіх войскаў.

У 1945—1948 працаваў прадстаўніком моладзі ў «Домавіне». З 1949 годзе стаў пісьменнікам.

Творчасць

Выбітным лужыцкім пісьменнікам XX стагоддзя Юрый Брэзан стаў дзякуючы сваім раманам, якія былі перакладзеныя амаль на 30 моваў. Трылогія пра Фелікса Ханушэ (1958—1964) — сацыяльны раман пра лужыцкага сельскага хлопчыка — разглядалася ў ГДР як прыклад сацыялістычнага рэалізму. У папулярным невялікім рамане «Стары бацька» (1982), дзе аўтар не спалохаўся выкарыстання трывіяльных творчых прыёмаў, гаварылася аб годнасці людской смерці, якую выбірае сабе чалавек. У творах Брэзана шмат элементаў з лужыцкага фальклору. Так, на аснове вобраза чараўніка Крабата Брэзан стварыў шырокі філасофскі эпас «Крабат» (першая частка выйшла ў 1976 годзе), у якім на фоне лужыцкіх народных легенд размясціў апавяданне аб сучасным прагрэсе. З дапамогай містычнага вобраза Крабата ён спрабаваў выявіць унутраныя асцярогі навукоўцаў-прыродазнаўцаў, якія не ведаюць этычна-маральных межаў.

За час сваёй літаратурнай кар’еры Юрый Брэзан атрымаў мноства прэмій у ГДР. У 1969—1989 гг. Юрый Брэзан быў намеснікам старшыні Саюза пісьменнікаў ГДР.

Пасля падзення камуністычнага рэжыму ў ГДР Брэзан змяніў свой светапогляд, які заключаўся ў выказаным паўстагоддзя таму меркаванні аб тым, што з перамогай над «драпежным» капіталізмам жыццё зменіцца да лепшага. У позняй фазе свайго жыцця пісьменнік разглядаў «захаванне міру» як ўмову існавання «краіны шчасця», што можа быць вынікам пакту розуму, сілы і грошай (другая частка «Крабата», 1994). Будучы ўдаўцом, ён вярнуўся ў ціхі дом у Горны Ганек, дзе кожны год пісаў па кнізе, як на нямецкай, так і на верхнялужыцкай мове.

Сачыненні

Трылогія пра Фелікса Ганаша

• Der Gymnasiast (1959),
• Semester der verlorenen Zeit (1959)
• Mannesjahre (1964).

Раманы

• 52 Wochen sind ein Jahr (1953)
• Krabat oder Die Verwandlung der Welt (1976)
• Bild des Vaters (1983)
• Krabat oder Die Bewahrung der Welt (1993)
• Die Leute von Salow (1997)
• Die grüne Eidechse (2001)

Апавяданні

• Christa (1957)
• Borbas und die Rute Gottes (1959)
• Die Reise nach Krakau (1966)
• Die Schwarze Mühle (Story, 1968)
• Der Brautschmuck (1979)
• Wie das Lachen auf die Welt kam (1986)
• Einsichten und Ansichten (1986)
• Geschichten vom Wasser (1988)
• Bruder Baum und Schwester Lärche (1991)
• Das wunderschöne blaue Pferd (1991)
• Hunds Tagebuch (2001)

Дзіцячыя апавяданні

• Der Elefant und die Pilze (1964)
• Die Abenteuer des Kater Mikosch (1967)
• Dalmat hat Ferien (1985)
• Rifko — aus dem Tagebuch eines Dackels (1994)

Аўтабіяграфічныя нарысы

• Mein Stück Zeit (1989)
• Ohne Pass und Zoll (1999)

Узнагароды

• Ордэн Карла Маркса (1974)
• Прэмія імя Якуба Чышынскага (1962)

Беларускія пераклады

Верш «Калі б сёння зноў Хрыстос з’явіўся» пераклаў на беларускую мову Ніл Гілевіч[5].

Літаратура

• Гугнин А. А. Введение в историю серболужицкой словесности и литературы от истоков до наших дней. — Институт славяноведения и балканистики, научный центр славяно-германских отношений. — М.: Российская академия наук. — С. 155, 159, 161—163, 167—170, 173—174, 185—186. — ISBN 5-7576-0063-2.

Зноскі

1. 1 2 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118515276 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
2. 1 2 Jurij Brězan // filmportal.de — 2005. Праверана 9 кастрычніка 2017.
3. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118515276 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.
4. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118515276 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
5. ↑ Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.

Спасылкі

• Русский вестник 02.04.2006: Памяти лужицкого писателя Юрия Брезана (руск.)