Анастас Стаянаў

Анастас Стaянaў (балг.: Анастас Стоянов; 2 жніўня 1931, Жываўцы, Балгарыя — 24 снежня 2004, Сафія, Балгарыя) — балгарскі паэт, пісьменнік, журналіст і публіцыст.

Біяграфія

Нарадзіўся 2 жніўня 1931 года ў сяле Жываўцы, побліз г. Мантана (у той час — Фердынанд). У яго родзе бытуе легенда пра сваяцтва з народжаным у г. Радовіш (цяпер у Македоніі) Анастастасіем Струміцкім(руск.) бел., чыë імя балгарская царква ўшаноўвае 29 жніўня.

Продкі яго, патомкі салуньскіх балгараў, былі майстравітымі цеслярамі. Многія масты, цэрквы і манастыры захавалі сляды іхніх цëслаў і далотаў. Апошняе, што збудавалі яго дзед і бацька, — жываўскі каменны мост, царква ў сяле, званіца і школа, у якой і ён сам вучыўся. Сëння руіны царквы і рэшткі школы тырчаць на беразе вадасховішча Агоста.

У канцы 19-га стагоддзя яго дзед Анастас Златанаў, бедны трынскі майстар, разам са сваім братам пасяліліся ў сяле Жываўцы Міхайлаўградскай акругі. Пра яго бацьку Стаяна Атанасава Златанава вядома зусім мала — працаваў разам з Анастасавым дзедам будаўніком. Памёр вельмі рана, амаль дваццацігадовым. Неўзабаве пасля гэтага спачынуў і дзед. Праз некалькі гадоў маці Верка Георгіева Стаянава выйшла замуж паўторна.

Прогімназію ëн закончыў у родным сяле. З 1946 па 1951 год Анастас Стаянаў вучыўся ў мужчынскай гімназі імя ген. палк. Хрыста Міхайлава ў Міхайлаўградзе. У той час дырэктарам гімназіі быў Жача Баздуганаў. Цяпер гэта прыродазнаўча-матэматычная гімназія імя Святого Клімента Охрыдскага.

Будучы дзесяцікласнікам, у 1949 годзе, ён напісаў верш «З міхайлаўскім духам нязломным», які стаў гімнам гімназіi. Музыку гімна напісаў таксама вучань гэтай гімназіі Георгі Андрэеў.

Філалагічную і журналісцкую адукацыюатрымаў у Сафійскім універсітэце.

Упершыню надрукуваўся ў газеце «Народна младеж» у 1949 годзе. Быў рэдактарам на Радыё Софія(балг.) бел. (1957—1959). У перыяд 1959—1965 працаваў у газеце «Септемврийче». З 1965 па 1966 г. — загадчык рэдацыі ў выдавецтве «Народна младеж(балг.) бел.». Затым — сакратар Саюза багарскіх пісьменнікаў (1966—1969), рэдактар у газ. «Народна младеж» (1969—1972). У 1972—1974 г. галоўны рэдактар час «Пламък» («Полымя»), у той час орган СБП, а з 1974 па 1991 галоўны рэдактар часопіса для дзіцячай і юнацкай літературнай творчасці «Пламъче» («Полымца»). З лістапада 1994-га па красавік 1995-га галоўны рэдактар газ. «Вселена» («Сусвет»).

Перакладаў на балгарскую мову вершы Сяргея Ясеніна, Іллі Эрэнбурга, Саят-Нава, Ніла Гілевіча.

Дзякуючы спалучэнню талента і вальнадумства, яго творчае жыццё ведала і ўзлëты, і спады. Так, напрыклад, у пачатку 1960-х ён пад уплывам французскага сюррэаліста и дадаіста Луі Арагона апублікаваў вершы без знакаў прыпынку. Гэта выклікала скандал у тагачасным вышэйшым партыйным і дзяржаўным кіраўніцтве, і ён на некалькі гадоў страціў магчымасць друкавацца. Празней, зноў жа па патрабаванні партыйнага кіраўніцтва, быў назначаны галоўным рэдактарам аўтарытэтнага і палітычна значымага ў той час часопісе «Пламък» («Полымя»). Але паследавала прапанова аб пакаранні і звальненні. Быў у сакратаром СБП — у той час гэта пасада дазваляла аказваць сур’ёзны палітычны і адміністрацыйны ўплыў на «кадры ідэалагічнага фронту».

Пра Анастаса Стаянава ўспамінае ў сваіх «Завочных рэпартажах» пісьменнік-эмігрант Георгі Маркаў. Свой пункт гледжання на апісаную там вячэру ў палацы «Быстрыца» Анастас Стаянаў падаў у сваёй яшчэ невыдадзенай кнізе «Таемная вячэра ў Царскай Быстрыцы — пра жывых і тых, што жылі».

Пра 1989 г. Анастас Стаянаў стаў аб’ектам вострых нападкаў, апублікаваных газетах «Работническо дело(балг.) бел.», «Народна култура(руск.) бел.» і інш. Нават аб’ектам нападкаў, змешчаных у самаробных плакатах, якія расклейваліся на сценах будынкаў наўкруг Славейкава ў Сафіі. Амаль на 15 гадоў пасля 1989 ён самаізаляваўся і пісаў, не выдаючы кніг.

У 2004 г. вышла яго апошняя прыжыццëвая кніга «Раннія раны».

У 2005 краязнаўчаму аддзелу абшчыннай бібліятэкі ў г. Мантана нададзена імя Анастаса Стаянава. Пасля яго смерці выданнем падрыхтаваных ім да друку кніг займаецца яго жонка Віалета Сатырава-Стаянава і яго дзеці Калін і Мілена Стаянавы. Рэдактарам сваіх будучых кніг ëн назначыў Час.

Творцасць

Першы свой верш («Каваль») напісаў яшчэ ў прагімназіі, а першую кнігу («Першая любоў») выдаў у 1955-м, будучы ящчэ студэнтам.

У яго творчасці можна выявіць элементы рамантыкі і казачнасцi. Паводле яго ўласных слоў, ëн заўсёды трымаўся рэальных падзей і рэальных асоб, як бы іх не «паэтызаваў» і не «ўпрыгожваў». Гэта бачым мы ў яго аповесцы «Жыў-быў хлопчык», у раманах «Коннікі» і «Драпежнік», таксама і ў яго казках пра Малча. Сказанае адносіцца і да яго паэзіі.

Як сказаў ён сам: «Я быў верны часу, у якім нарадзіўся, жыў і тварыў. І я не маю намеру капацца ў гардэробе сваіх старых рэчаў, каб іх перарабляць у адпаведнасці з новымі модамі і зменлівасцю лëсу. Ды і хачу застацца верным матчынаму запавету: не манкіруй сваімі абавязкамі ў жыцці, дзіця, помні, што сын маці Стаянавай, не сын маці Бяжанавай…»

Некаторыя яго творы або часткі іх перакладзены на рускую, беларускую, украінскую, французскую, англійскую і іншыя мовы.

Бібліяграфія (пераклады)

Жыў-быў хлопчык, 1970, выдаецтва «Беларусь», Мінск, редактор Ніл Гілевіч, превод Ул. Анісковіч, малюнкі Мастака В. Тарасава
Жыл-был мальчик(на русский язык), 1975, изд. Детская литература, Москва, превод Т. Елисеева
Жыл-был мальчик (на украинский язык), 1977, превод Татяна Рудой
Жыл-был мальчик (на молдовский язык), 1983, превод Влад Берлински

Тэмы гэтай старонкі:

Катэгорыя·Пісьменнікі паводле алфавіта Катэгорыя·Пісьменнікі Балгарыі Катэгорыя·Паэты Балгарыі Катэгорыя·Паэты паводле алфавіта Катэгорыя·Перакладчыкі Балгарыі Катэгорыя·Перакладчыкі з беларускай мовы Катэгорыя·Перакладчыкі з рускай мовы Катэгорыя·Перакладчыкі на балгарскую мову Катэгорыя·Перакладчыкі паводле алфавіта

Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.