Генрых Бёль
Генрых Тэадор Бёль (ням.: Heinrich Theodeor Böll; 21 снежня 1917, Кёльн — 16 ліпеня 1985, Лангенбройх) — нямецкі пісьменнік і перакладчык. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1972).
Біяграфія
Даваеннае жыццё
Нарадзіўся ў ліберальнай каталіцкай сям’і рамесніка. З 1924 па 1928 г. вучыўся ў каталіцкай школе, затым працягнуў навучанне ў кёльнскай Гімназіі кайзера Вільгельма. Працаваў сталяром, служыў у кнігарні. Пасля сканчэння сярэдняй школы ў Кёльне Бёль, які пісаў вершы і аповеды з ранняга дзяцінства, аказваецца адным з нешматлікіх вучняў у класе, якія не ўступілі ў гітлерюгенд. Па сканчэнню класічнай гімназіі (1936) працаваў вучнем прадаўца ў букіністычнай краме. Праз год пасля школы яго адпраўляюць на працу ў працоўны лагер Імперскай службы.
Улетку 1939 г. Бёль паступае ў Кёльнскі ўніверсітэт, але ўжо ўвосень яго заклікаюць у вермахт. Падчас Другой сусветнай вайны 1939—1945 гады пяхотнікам ваяваў у Францыі, удзельнічаў у баях ва Украіне і Крыму. У 1942 Бёль ажаніўся з Ганнай Мары Чэх, якая нарадзіла яму двух сыноў. У красавіку 1945 г. Бель здаецца ў палон амерыканцам.
Пасляваеннае жыццё
Пасля палону Бёль працаваў сталяром, затым вярнуўся ў Кёльнскі ўніверсітэт і вывучаў там філалогію.
У 1950 Бёль стаў удзельнікам «Групы 47». У 1952 у праграмным артыкуле «Прызнанне літаратуры руін», своеасаблівым маніфесце гэтага літаратурнага аб’яднання, Бёль заклікаў да стварэння «новай» нямецкай мовы — простай і праўдзівай, злучанай з пэўнай рэчаіснасцю.
У 1967 Бёль атрымлівае прэстыжную нямецкую прэмію Георга Бюхнера. У 1971 г. Бёль быў абраны прэзідэнтам нямецкага ПЭН-клуба, а затым узначаліў і міжнародны ПЭН-клуб. Гэты пост ён займаў да 1974 г.
У 1969 годзе на тэлебачанні адбылася прэм’ера знятага Генрыхам Бёлем дакументальнага фільма «Пісьменнік і яго горад: Дастаеўскі і Пецярбург». У 1967 годзе Бёль пабываў у Маскве, Тбілісі і Ленінградзе, дзе збіраў матэрыял для яго. Яшчэ адна паездка адбылася праз год, у 1968 годзе, але толькі ў Ленінград.
У 1972 ён першым з нямецкіх пісьменнікаў пасляваеннага пакалення быў узнагароджаны Нобелеўскай прэміяй. Шмат у чым на рашэнне Нобелеўскага камітэта паўплываў выхад новага рамана пісьменніка «Групавы партрэт з дамай» (1971), у якім пісьменнік паспрабаваў стварыць грандыёзную панараму гісторыі Германіі XX стагоддзя.
Пахаванне
Бёль памёр 16 ліпеня 1985 г. у Лангенбройхе.
Пахаваны 19 ліпеня 1985 гады ў Борнхайме-Мертэне побач з Кёльнам пры вялікай скупнасці народа, з удзелам калегаў-пісьменнікаў і палітычных дзеячаў.
Фонд імя Генрыха Бёля
У 1987 у Кёльне быў створаны Фонд імя Генрыха Бёля(укр.) бел. — няўрадавая арганізацыя, якая цесна ўзаемадзейнічае з партыяй «Зялёных» (яго аддзяленні існуюць у шматлікіх краінах, у тым ліку і ў Расіі). Фонд падтрымлівае праекты ў сферы развіцця грамадства, экалогіі, праў чалавека.
Творчасць
Раннія аповеды Г. Бёля па характары падобныя да аповедаў многіх нямецкіх аўтараў кан. 1940-х; яны ўяўляюць сабою хуткамаляваныя, бязлітасна рэалістычныя партрэты «маленькіх людзей», якія насяляюць руіны разбамбаваных гарадоў. Як і аповеды, першыя яго раманы — «Цягнік прыйшоў своечасова» (Der Zug war pünktlich, 1949), «Дзе ты быў, Адам?» (Wo warst du, Adam?, 1951), «І не сказаў ні едінага слова» (Und sagte kein einziges Wort, 1954) — гучаць абвінавачваннем жахам і хаосу вайны. Калі Г. Бёль адышоў ад тэмы вайны і выжывання, манера яго змянілася. У кнізе «Більярд а палове дзесятай» (Billiard um Halbzehn, 1959), які часта завуць лепшым яго раманам, Г. Бёль выкарыстоўвае складаныя апавядальныя прыёмы, сціскаючы ў адзіны дзень досвед трох пакаленняў заможнай нямецкай сям’і. У рамане «Вачамі блазна» (Ansichten eines Clowns, 1963) выкрываюцца норавы каталіцкага істэблішменту. «Групавы партрэт з дамай» (Gruppenbild mit Dame, 1971), самы аб’ёмны і найбольш наватарскі раман Г. Бёля, напісаны ў форме падрабязнай бюракратычнай справаздачы, дзе каля 60 чалавек характарызуюць нейкую персону, ствараючы мазаічную панараму нямецкага жыцця пасля 1-ай сусветнай вайны. «Страчаны гонар Катарыны Блум» (Die Verlorene Ehre der Katharina Blum, 1974) — іранічная замалёўка на тэму бульварнай прэсы і плётак.
Бёль быў першым і, мабыць, самым папулярным у СССР заходнегерманскім пісьменнікам маладога паваеннага пакалення, кнігі якога былі выдадзены ў перакладзе на рускую. З 1952 па 1973 на рускай мове было апублікавана больш 80 аповедаў, аповесцяў, раманаў і артыкулаў пісьменніка, прычым яго кнігі выходзілі нашмат вялікімі тыражамі, чым на радзіме, у ФРГ. Пісьменнік неаднаразова бываў у СССР, аднак быў вядомы і як крытык савецкага рэжыму. Прымаў у сябе А. Салжаніцына і Льва Копелева, выгнаных са СССР. У папярэдні перыяд Бёль нелегальна вывозіў рукапісы Салжаніцына на Захад, дзе яны былі апублікаваны. У выніку твора Бёля былі забаронены да публікацыі ў Савецкім Саюзе. Забарона была зняты толькі ў сярэдзіне 1980-х гг. з пачаткам перабудовы.
У творчай спадчыне Г. Бёля — раман «Пад канвоем клопату» (Fürsorgliche Belagerung, 1979) пра тэрарызм; «Што станецца з хлопчыкам, ці Якая-небудзь справа па кніжнай частцы» (Was soll aus dem Jungen bloss werden? oder: Irgend was mit Büchern, 1981) — успаміны пра ранняе юнацтва ў Кёльне.
У пачатку 1990-х гадоў на папялішчы дому Бёля знайшлі рукапісы, у якіх знаходзіўся тэкст самага першага рамана пісьменніка — «Анёл маўчаў». Гэты раман пасля стварэння быў самім аўтарам, абцяжараным сям’ёй і якія патрабуюць у грошах, «разабраны» на мноства асобных аповедаў дзеля атрымання большага ганарару.
Беларускія пераклады
- Більярд а палове дзясятай: раман, апавяданні / Пер. з ням.і прадм. Л. Баршчэўскага. — Мн.: Маст.літ., 1993. — 366 с. — (Б-ка замеж.прозы).
- Дом без гаспадара: раман / Пер. з ням. Л. Дарашкевіч. — Мн.: Беларусь, 1996. — 284, [1] с. — (Школьная бібліятэка).
Сачыненні
- Aus der «Vorzeit». 1947
- Die Botschaft. 1947 (Вестка; 1957)
- Der Mann mit den Messern. 1948 (Чалавек з нажамі; 1957)
- So ein Rummel. 1948
- Der Zug war punktlich. 1949 (Цягнік прыбывае па раскладзе; 1971)
- Mein teures Bein. 1950 (Вельмі дарагая нага; 1952)
- Wanderer, kommst du nach Spa…. 1950 (Падарожнік, калі ты прыйдзеш у Спа…; 1957)
- Die schwarzen Schafe. 1951 (Паршывая авечка; 1964)
- Wo warst du, Adam?. 1951 (Дзе ты быў, Адам?; 1963)
- Nicht nur zur Weihnachtszeit. 1952 (Не толькі пад каляды; 1959)
- Die Waage der Baleks. 1952 (Шалі Балеков; 1956)
- Abenteuer eines Brotbeutels. 1953 (Гісторыя аднаго салдацкага мяшка; 1957)
- Die Postkarte. 1953 (Паштовая паштоўка; 1956)
- Und sagte kein einziges Wort. 1953 (І не казаў ніводнага слова; 1957)
- Haus ohne Huter. 1954 (Хата без гаспадара; 1960)
- Das Brot der fruhen Jahre. 1955 (Хлеб ранніх гадоў; 1958)
- Der Lacher. 1955 (Пастаўшчык смеху; 1957)
- Zum Tee bei Dr. Borsig. 1955 (На кубку чаю ў доктара Борзіга; 1968)
- Wie in schlechten Romanen. 1956 (Як у дрэнных раманах; 1962)
- Irisches Tagebuch. 1957 (Ірландскі дзённік; 1963)
- Die Spurlosen. 1957 (Няўлоўныя; 1968)
- Doktor Murkes gesammeltes Schweigen. 1955 (Маўчанне доктара Мурцы; 1956)
- Billard um halb zehn. 1959 (Більярд у палове дзясятага; 1961)
- Ein Schluck Erde. 1962
- Ansichten eines Clowns. 1963 (Вачамі блазна; 1964)
- Entfernung von der Truppe. 1964 (Самавольная адлучка; 1965)
- Ende einer Dienstfahrt. 1966 (Чым скончылася адна камандзіроўка; 1966)
- Gruppenbild mit Dame. 1971 (Групавы партрэт з дамай; 1973)
- Страчаны гонар Катарыны Блюм / Die verlorene Ehre der Katharina Blum. 1974
- Berichte zur Gesinnungslage der Nation. 1975
- Fursorgliche Belagerung. 1979
- Was soll aus dem Jungen blo? werden?. 1981
- Das Vermachtnis. Entstanden 1948/49; Druck 1981
- Vermintes Gelande. 1982
- Die Verwundung. Fruhe Erzahlungen; Druck 1983
- Bild-Bonn-Boenisch. 1984
- Frauen vor Flusslandschaft. 1985
- Der Engel schwieg. Entstanden 1949-51; Druck 1992
- Der blasse Hund. Fruhe Erzahlungen; Druck 1995
- Kreuz ohne Liebe. 1946/47 (Крыж без кахання; 2002)
- Генрых Бёль Збор сачыненняў у 5 т. — Масква, 1989—1996
- Том 1: Раманы / Аповесць / Аповяды / Эсэ; 1946—1954 (1989), 704 стар.
- Том 2: Раман / Аповесці / Падарожны дзённік /Радыёп’есы / Аповяды / Эсэ; 1954—1958 (1990), 720 стар.
- Том 3: Раманы / Аповесць / Радыёп’есы / Аповяды / Эсэ / Гутаркі / Інтэрв’ю; 1959—1964 (1996), 720 стар.
- Том 4: Аповесць / Раман / Аповяды / Эсэ / Гутаркі / Лекцыі / Інтэрв’ю; 1964—1971 (1996), 784 стар.
- Том 5: Аповесць / Раман / Аповяды / Эсэ / Інтэрв’ю; 1971—1985 (1996), 704 стар.
Зноскі
- 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- 1 2 Heinrich Böll // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118512676 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 21 ліпеня 2015.
Літаратура
- Рожновский С. В. Генрих Бёлль. — М., 1965
- Бёлль Г. Собрание сочинений, тт. 1-5. — М., 1989—1996
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Генрых Бёль- Афіцыйная старонка, прысьвечаная Генрыху Бёлю(ням.)
- Апавяданне «Рызыка пісьменства» у перакладзе Алеся Пяткевіча (па-беларуску)
- Апавяданне «Мой сумны твар» Архівавана 19 верасня 2007. у перакладзе Алеся Пяткевіча (па-беларуску)
- Апавяданне «Мой сумны твар» Архівавана 7 красавіка 2009. у перакладзе Раісы Крывальцэвіч (па-беларуску)
- Творы на «Беларускай Палічцы»
