Крэцьен дэ Труа
Крэцье́н дэ Труа́, Крэсцьен з Труа (фр.: Chrétien de Troyes; каля 1135 - каля 1183) — выдатны сярэднявечны французскі майстар куртуазнага рамана. Пра жыццё Крэцьена дэ Труа вядома мала. Сюжэты і стыль яго раманаў сведчаць пра яго добрую адукацыю, уласцівую клірыкам таго часу, а намёкі і прысвячэнні паказваюць на сувязі Крэцьена дэ Труа з дваром графіні Марыі Шампанскай (з 1164), па замове якой Крэцьен дэ Труа напісаў раман пра Ланселота, і з дваром графа Філіпа Фландрскага (1169—1188), па замове якога быў напісаны раман пра Персеваля, які застаўся няскончаным з-за смерці аўтара.
Творчасць
Крэцьен пакінуў не толькі пяць раманаў, але таксама ўзоры лірыкі, паэму «Філамена» і помнік жыційнай літаратуры — агіяграфічную паэму (яе часам недакладна называюць «раманам») «Вільгельм Англійскі».
Відавочна юнацкае захапленне Крэцьена Авідзіем. Сляды гэтага захаплення праяўляюцца не толькі ў захаваным «Філамене» і ў назвах іншых, якія не дайшлі да нас, апрацовак шэрагу Авідзіевых сюжэтаў, не толькі ў прамым указанні на захапленне старажытнарымскім паэтам (з гэтага пачынаецца, як вядома, «Кліжэс»), але і ў выяўленых даследчыкамі рэмінісцэнцыях з Авідзія ў шэрагу раманаў.
Да нашага часу дайшло некалькі куртуазных раманаў Крэцьена дэ Труа: «Эрэк», які апавядае пра перамогу кахання над рыцарскай доблесцю, «Кліжэс», апрацаваная ў адпаведнасці з патрабаваннямі куртуазнага стылю гісторыя Трыстана і Ізольды, «Рыцар у калясцы» пра каханне Ланселота да каралевы Джынеўры, «Івейн, або рыцар з ільвом» пра канфлікт кахання і рыцарскай доблесці, «Паданне пра Грааль, або Персеваль», якое аб’яднала гісторыю прастака Персеваля з містычнымі матывамі хрысціянскіх апокрыфаў.
У наш час усталёўваецца наступнае датаванне твораў Крэцьена: «Эрэк і Эніда» датуецца прыблізна 1170 г., «Кліжэс», таксама вельмі прыблізна,— 1176 г., «Івейн» і «Ланселот» — 1176—1181 гг., «Персеваль» — 1181—1191 гг.[4]
Міністэрыял нязнатнага паходжання, заснавальнік куртуазнага стылю ў паўночна-французскай літаратуры, Крэцьен дэ Труа ў выбары сюжэтаў і ў апісанні любоўных адносін знаходзіцца яшчэ на стыку дзвюх эпох.
Крэцьен дэ Труа ўслед за Васам уводзіць у куртуазную літаратуру брэтонскія матывы: раманы «Эрэк», «Івейн», «Ланселот», «Персеваль» разыгрываюцца пры двары караля Артура. У той жа час у «Эрэку» прасочваецца антычны і візантыйскы ўплыў, аднак «грахоўны і ганебны» любоўны сюжэт пра Трыстана і Ізольду, які праслаўляе сілу кахання, выклікае ў Крэцьене дэ Труа пратэст.
Неадназначнасць поглядаў Крэцьена дэ Труа прасочваецца і ў яго стаўленні да жанчыны. У ранніх раманах дэ Труа падвяргае сваіх гераінь суровым выпрабаванням, напрыклад, у рамане «Эрэк» жонцы Эрэка Энід за адсутнасць пакоры. А ў іншых песнях Крэцьен дэ Труа развівае адно з асноўных палажэнняў новага разумення кахання як куртуазнага служэння замужняй даме, лічачы яго найбольш дасканалай і годнай формай страсці.
Крэцьен дэ Труа вагаецца паміж старым феадальна-царкоўным і новым свецка-куртуазным светапоглядам. У яго творчасці ясна выяўляюцца рысы, якія дазваляюць зблізіць куртуазнасць з рэнесансным рацыяналізмам і ўважлівым стаўленнем да перажыванняў чалавека. У сваёй творчасці Крэцьен дэ Труа спрабуе адпавядаць ідэалу яснай і разумнай гармоніі, уласцівай куртуазнай паэзіі.
У Крэцьена былі свае вучні, і аднаму з іх, Гадфруа дэ Ланьі, ён даручыў скончыць апавяданне пра любоўныя вар’яцтвы Ланселота Азёрнага, якое надакучыла мэтру. Гэта ўжо першы крок да стварэння «школы», контуры якой, зрэшты, яшчэ толькі намячаюцца.
Творы
- Эрэк і Эніда
- Кліжэс
- Рыцар калёс, або Ланселот
- Рыцар з ільвом, або Івейн
- Аповесць пра Грааль
- Філамена
- Вільгельм Англійскі
Зноскі
- ↑ Bibliothèque nationale de France Record #11896805x // BnF catalogue général — Paris: BnF. Праверана 28 жніўня 2016.
- ↑ Archivio Storico Ricordi — 1808. Праверана 3 снежня 2020.
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118520547 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
- ↑ Михайлов А.Д. Французский рыцарский роман. м., 1976, с. 114.
Бібліяграфія
- I. Christian von Troye’s sämtliche erhaltene Werke, hrsg. v. W. Foerster, «Romanische Bibliothek», 1884—1899, № 1, 5, 12, 20, 21; Ivain, hrsg. v. W. Foerster, 2 Aufl., mit einem Nachtrag v. A. Hilka, 1927.
- II. Holland W. L., Chr. v. Troye, 1881; Emecke H., Chr. v. Troye als Persönlichkeit und als Dichter, Würzburg, 1892; Mertens P., Die kulturhistorischen Momente in den Romanen des Kr. de Troye, Berlin, 1900; Schulz O., Die Darstellung psychologischer Vorgänge in den Romanen Kr. v. Troye, Halle, 1903; Hilka A., Die direkte Rede als stilistisches Kunstmittel in den Romanen des Kr. v. Troye, Halle, 1903; Borrman O., Putz R., Christians «Ivain» und Hartmanns «Iwain» nach ihrem Gedankengehalt, 1927.
- III. Potvin Ch., Bibliographie de Chrestien de Troyes, 1863.
Гл. таксама
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крэцьен дэ Труа- Поль Зюмтор. Крэцьен дэ Труа
- «Ланселот, или рыцарь в тележке», рус. и ориг.
