Магіла льва (паэма)

У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Магіла льва (значэнні).

«Магіла льва» — паэма Янкі Купалы, завершаная 2 ліпеня 1913 года ў Акопах. Упершыню надрукавана ў Мінску ў газеце «Беларусь» 19—20 лютага 1920 года. Асобным выданнем выйшла ў Мінску ў 1927 годзе тыражом 3 тысячы асобнікаў. Адна з вяршынных Купалавых разгадак крыўд і бедаў беларускага народа напярэдадні рэвалюцыйных падзей.[1]

Апісанне

У аснове сюжэта паэмы — легенда пра ўзнікненне Магілёва, пра Машэку, нібыта пахаванага на гары з назвай Магіла льва альбо Машэкава гара. Але народная легенда была толькі адпраўной кропкай для купалавай фантазіі. Вобраз Машэкі атрымаў у Купалы прынцыпова розную ад фальклорнай інтэрпрэтацыю. Ад фальклорнага прататыпу аўтар узяў толькі вонкавае — канву сюжэта і народныя ўяўленні пра Машэку як волата, яго незвычайныя рост і моц. Аўтар змяніў матывы, паводле якіх Наталька — каханая Машэкі — пакідае яго і ідзе за панам, а вобраз Машэкі падаў не як волата і народнага заступніка, што помсціць панам за народную крыўду, а як разбойніка, аслепленага асабістай крыўдай, аднолькава варожага ў сваёй помсце і грамадзе і пану. Асноўная ідэя паэмы — асуджэнне проціпастаўлення асобы народа, асуджэнне эгаізму, сляпога індывідуалізму, няразвітасці грамадскай самасвядомасці.[1]

Вобраз Наталькі ў паэме з’яўляецца супярэчлівым. З аднаго боку, яна — гераіня, якая ўздымае справядлівы караючы меч, здзяйсняючы народную волю, народны прысуд Машэку-разбойніку. Але з другога — яна выступае здрадніцай, прычынай шаленства і разбою Машэкі, яго жыццёвай драмы. І Наталька, і Машэка — вобразы глыбока рамантычныя, постаці незвычайныя. Паэма аб іх каханні — твор рамантычны, і рэалістычных матывіроўкаў паводзін, рэалістычнага раскрыцця стану душы герояў у ёй няма. Паэт рамантычна трактуе каханне як загадку, як насланнё. Пакуты кахання, аднак, аказаліся нішто перад пакутамі здрады. Ды здрада Наталькі, паводле паэмы, не яе віна: яна стала ахвярай «людской хітрасці», «данімання», панскіх заляцанняў, што павялі яе «пуцінамі крывымі». У сваёй лучнасці з роднай вёскай, з грамадой Наталька становіцца гераіняй. Народная памяць яе як бы выбачае, забываецца на тое, што яна аслепленая панскімі харомамі, калісьці пакінула сваю вёску.[1]

Крывавая развязка любоўнае калізіі ў паэме — як папярэджанне, заклён Купалы ад небяспекі быць адлучаным ад свайго народа. Прыватная крыўда Машэкі-разбойніка перарастае ў Купалы ў праблему нацыянальнае крыўды ўвогуле, у сцверджанне, што «крыўда цэлай грамады» ёсць сіла правамерная, натхняльная, гуманістычная.[1]

Па сваёй форме паэма нескладаная, арыентавана на класічную сіметрычнасць кампазіцыі: мае 20 раздзелаў, у кожным з якіх па 6 катрэнаў аднолькавай рыфмоўкі. Чатырохстопны ямб у першым і трэцім радках нарошчаны да жаночай рыфмы.[1]

Водгукі

Канчатковы вынік, які выцякае з аналізу кампазіцыйнае пабудовы і стылю... паэмаў [«За што», «На куццю», «Курган», «Бандароўна», «Магіла льва»], зводзіцца да таго, што гэтымі творамі Я. Купала ўвёў беларускую літаратуру ў галіне гэтага жанру ў агульнае рэчышча літаратуры еўрапейскай. Андрэй Вазнясенскі[2]

Пераклады і мастацкія ўвасабленні

На рускую мову паэму пераклаў М. Ісакоўскі, на ўкраінскую — М. Нагнібеда, на малдаўскую — П. Дарыё. Ілюстравалі паэму М. Басалыга, М. Бельскі, А. Кашкурэвіч, М. Купава, Я. Раманоўскі, В. Шаранговіч. Паводле матываў паэмы і іншых твораў Купалы на кінастудыі «Беларусьфільм» у 1971 годзе быў створаны аднайменны кінафільм.[1]

Па матывах паэмы Р. Пукст напісаў оперу «Машэка», а Я. Глебаў — сімфанічную «Паэму-легенду».[3]

Зноскі

1. 1 2 3 4 5 6 А. Лойка Магіла льва (паэма) // Янка Купала : Энцыклапедычны даведнік. — Мінск: БелСЭ, 1986. — С. 369—370.
2. ↑ Янка Купала. “Магіла льва” (з народнага падання). 1913 (нявызн.). Праверана 3 лістапада 2012.(недаступная спасылка)
3. ↑ Янка Купала (нявызн.). Родныя вобразы. Праверана 3 лістапада 2012.(недаступная спасылка)

Літаратура

• Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «Магіла льва (паэма)» / Аўтар — А.Лойка — C. 369—370.
• Бярозкін Р. Свет Купалы; Звенні. — Мн., 1981. — С.102—104.
• Грынчык М. Фальклорныя традыцыі ў беларускай дакастрычніцкай паэзіі. — Мн., 69. — С.263—268.
• Каваленка В. Міфа-паэтычныя матывы ў беларускай літаратуры. — Мн., 1981. — С.146—149.
• Лазарук М. Магіла льва як філасофская паэма // Янка Купала і Якуб Колас: некаторыя аспекты творчасці. — Мн., 1982.
• Лойка А. Гісторыя беларускай літаратуры. Дакастрычніцкі перыяд. Ч.2. — Мн., 1980. — С.173—176.
• Навуменка І. Янка Купала. — Мн., 1980. — С.88—89.
• Пшыркоў Ю. Дарэвалюцыйныя паэмы Янкі Купалы // Полымя рэвалюцыі. — 1940. — № 12.
• Шкраба Р. Ідэя паэмы «Магіла льва» // «Літаратура і Мастацтва». — 1947. — 9 жніўня.
• Ярош М. Янка Купала і беларуская паэзія. — Мн., 1971.

Спасылкі

• Паэма «Магіла льва» на сайце Архівы Беларусі Архівавана 25 студзеня 2013.
• Паэма Я.Купалы «Магіла льва»: кароткі змест і мастацкія асаблівасці / Т. Грамадчанка Архівавана 22 кастрычніка 2012. на сайце BelSoch Архівавана 22 кастрычніка 2012.
• Янка Купала. “Магіла льва” (з народнага падання). 1913(недаступная спасылка)
• Восемдзесят гадоў асобнаму выданню паэмы «Магіла Льва» на рэгіянальным партале «Магілёў»
• Машэка Архівавана 10 лістапада 2012. на сайце Міфалогія славян Архівавана 10 лістапада 2012.