wd wp Пошук:

Франчэска Петрарка

Франчэска Петрарка (італ.: Francesco Petrarca; 20 ліпеня 1304, Арэца — 19 ліпеня 1374, Аркуа-Петрарка) — італьянскі паэт , вучоны-гуманіст эпохі Адраджэння. Разам з Дантэ і Джавані Бакача лічыцца стваральнікам італьянскай літаратурнай мовы. Лірыка Петраркі паўплывала на развіццё еўрапейскай паэзіі (т.зв. петраркізм).

Біяграфічныя звесткі

Вывучаў права ва ўніверсітэтах Манпелье (1316) і Балонні (1320—26). Быў членам ордэна францысканцаў, у 1326 прыняў духоўны сан. Падтрымаў паўстанне К. ды Рыенца. У 1353—61 сакратар пры міланскім правіцелі Вісконці, выконваў дыпламатычныя і палітычныя даручэнні.

Яшчэ ў маладосці Петрарка стаў лепшым знаўцам антычнай гісторыі і літаратуры. Ён збіраў рукапісы старажытнагрэчаскіх і старажытнарымскіх аўтараў.

Сваё прызванне знайшоў у літаратурнай дзейнасці, услаўляючы творчую, духоўна разняволеную асобу. Ён пісаў не толькі на латыні, але і на мове свайго народа — італьянскай. Яго «Канцаньерэ» («Кніга песень»), створаная на працягу ўсяго жыцця (апошняя рэдакцыя 1373—1374) і прысвечаная «мадонне Лауры», адкрыла новую эру ў еўрапейскай паэзіі.

Творчасць

Светапогляд Франчэска Петраркі супярэчлівы: спалучэнне ідэй гуманізму з элементамі феадальна-царкоўнай культуры. У філасофскіх і палемічных трактатах на лацінскай мове «Пра пагарду да свету» (1342—43), «Інвектывы супраць урачоў» (1352—53) адлюстраваў перажыты ім рэлігійны крызіс, цікавасць да зямнога жыцця і светапогляду чалавека, абараняў паэзію ад нападак сярэдневяковых дыдактаў.

Адзін з першых еўрапейскіх гуманістаў ідэалізаваў антычны свет. Знаўца антычнай літаратуры, міфалогіі і філасофіі, Петрарка ўпершыню супрацьпаставіў ідэалізаваны свет класічнай старажытнасці пустой схаластыцы і невуцтву. Адраджэнне забытых вольнасцей, ідэалаў ісціны і прыгажосці стала спосабам сцвярджэння каштоўнасці чалавека, яго творчых здольнасцей і зямнога быцця.

Аўтар эпічнай паэмы «Афрыка» (1339—42, на лацінскай мове) пра заваяванне Карфагена Рымам, пастаральных эклог алегарычнага зместу «Буколікі» (1346—57). Вяршыня яго творчасці — зборнік лірыкі «Канцаньерэ» («Кніга песень», 1327—74). У 317 санетах, 29 канцонах, 9 сексцінах, 7 баладах і 4 мадрыгалах, аб’яднаных у цыклы «На жыццё мадонны Лауры» і «На смерць мадонны Лауры», уславіў каханне, раскрыў унутраны свет чалавека, яго пачуцці і перажыванні. Лауры прысвяціў алегарычную паэму ў тэрцынах «Трыумфы» (пач. ў 1354), прасякнутую аскетычнымі матывамі.

Петрарка лічыў, што чалавека ўзвялічвае яго адукаванасць, зацікаўленасць навукай, веданне гісторыі і культуры чалавецтва. Гэтай велічы кожны чалавек павінен дабівацца сам, сваёй працай. Ён высмейваў раскошу і гультайства феадалаў. Петрарка асуджаў войны, ваяўнічасць феадалаў. Ён пісаў: «Не лічу, што грудзі і галава, закрытыя жалезам, прыгажэйшыя, чым мірныя і не абароненыя жалезам»[5].

У сваіх філасофскіх трактатах «Аб сродках супраць пакут і радасцей» (1358—1366), «Аб маім уласным невуцтве…» (1367—1368) паэт бачыць прызванне чалавека не толькі ў самаўдасканаленні, але і ў служэнні грамадству. Паэтычны аўтапартрэт, створаны ім у адным з санетаў у «Кнізе песень», адкрывае ўнутраны свет чалавека гуманістычнай культуры. Аўтар аўтабіяграфіі «Лісты да нашчадкаў» (1374).

Творы Ф. Петраркі з «Кнігі песень» на беларускую мову перакладалі Ю. Гаўрук, М. Дуброўскі, Л. Баршчэўскі, У. Скарынкін.

Беларускія пераклады

  • Петрарка, Ф. Санеты. Дж. Г.Байран. Паломніцтва Чайльд-Гарольда: лірыка, паэмы. Верлен, П. У месяцавым ззянні: лірыка. Мн., 1994 (Школьная бібліятэка).
  • Дантэ Аліг’еры. Новае жыццё. Петрарка, Ф. Кніга песень / Перакл. У. Скарынкіна. Мн., 2011 (Бібліятэка сусветнай літаратуры).
  • Петрарка, Ф. Выбраныя песні з «Канцаньерэ» / Перакл. Л. Баршчэўскага. Мн., 2016 (Паэты планеты).

Зноскі

  1. Istituto dell’Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
  2. 1 2 3 4 Елина Н. Г. Петрарка // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 5.
  3. Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118593234 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.
  4. 1 2 Archivio Storico Ricordi — 1808. Праверана 3 снежня 2020.
  5. Гісторыя Сярэдніх вякоў: вучэб. дапам. для 6-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / В. А. Фядосік і інш.; пад рэд. В. А. Фядосіка. — Мн.: Народная асвета, 2016. — 198 с. ISBN 978-985-03-2656-0

Літаратура

Спасылкі

Тэмы гэтай старонкі: Катэгорыя·Пісьменнікі паводле алфавіта Катэгорыя·Пісьменнікі Італіі Катэгорыя·Пісьменнікі-святары Катэгорыя·Паэты XIV стагоддзя Катэгорыя·Паэты Італіі Катэгорыя·Паэты паводле алфавіта
Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.

Энцыклапедычны партал «Пісьменства беларускве» piśmienstva.viedy.be