wd wp Пошук:
    ⬜

    Эдвард Адамавіч Будзька

    У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Будзька. Эдвард (Эдуард, Эдзюк) Адамавіч Будзька (Буцька) (пс. Акцьуб, Акцюб; 22 сакавіка 1882, Будслаў, цяпер Мядзельскі раён, Мінская вобласць — 14 жніўня 1958, Чыкага, ЗША) — беларускі публіцыст, палітык, грамадскі дзеяч, паэт і выдавец.

    Біяграфія

    Раннія гады. Пачатак беларускай дзейнасці

    Нарадзіўся 22 сакавіка 1882 года ў вёсцы Будслаў Вілейскага павета Віленскай губерні. Вучыўся ў Рыжскім політэхнічным інстытуце, але спыніў вучобу праз беднасці і слабае здароўе. Жыў у Рызе, дзе заклаў беларускае нацыянальнае згуртаванне.

    З 1906 года друкаваў у газеце «Наша ніва» і ейных календарах вершы, вольныя пераклады расійскіх баек, публіцыстычныя нататкі[2]. Ён часта бываў у віленскай рэдакцыі «Нашай нівы» і быў адным з найбольш актыўных яе папулярызатараў сярод вяскоўцаў[3]. З пачаткам Першай сусветнай вайны да прыбыцця нямецкай арміі эвакуяваўся ў Санкт-Пецярбург[4]. У 1916 годзе ў Петраградзе ўдзельнічаў у рабоце Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны, выдавец газеты «Светач»[4]. Друкаваўся ў газеце «Дзянніца» (артыкул «Думкі да граматыкі», 1916, пад псеўданімам Акцуб)[2].

    Беларуская Народная Рэспубліка

    Удзельнік мінскага З’езда беларускіх нацыянальных арганізацый у сакавіку 1917 года, які выступаў за аўтаномію Беларусі ў складзе дэмакратычнай Расійскай федэрацыі. У часе з’езда абраны ў склад прэзідыума Беларускага нацыянальнага камітэта (БНК)[5]. У сярэдзіне красавіка ўвайшоў у склад дэлегацыі БНК, якая накіравалася ў Петраград з мэтай наладжвання адносін з Часовым урадам Расіі. Дэлегацыя перадала прэм’ер-міністру Георгію Львову рэзалюцыю, у якой, між іншым, гаварылася: аб неабходнасці пераўтварэння Расіі ў дэмакратычную федэрацыю, неабходнасць увядзення ў нацыянальных школах беларускай мовы і курсаў ведаў пра Беларусь. Аднак патрабаванні не былі ўлічаны Часовым урадам Расіі[5].

    Эдвард Будзька быў сябрам Петраградскай арганізацыі Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ). Дэлегат З’езда беларускіх арганізацый і партый, які праходзіў з 8 па 10 ліпеня 1917 года ў Мінску[2]. На другой сесіі Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый, якая праходзіла 28 кастрычніка — 6 лістапада (15—24 кастрычніка) 1917 года ў Мінску, у часе якой арганізацыя была пераўтвораная ў Вялікую беларускую раду, Эдвард Будзька быў абраны ў склад выканаўчага камітэта Вялікай беларускай рады, які складаўся з 24-х чалавек. У той час ён быў сябрам Хрысціянска-дэмакратычнага саюза[6].

    Удзельнік Усебеларускага з’езда (снежань 1917, Менск)[2]. У чэрвені 1918 года, па абвяшчэнні незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР), Эдуард Будзька заняў пасаду сакратара Камісіі па стварэнні Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта пры Народным Сакратарыяце Беларусі. Актыўна ўдзельнічаў у стварэнні беларускіх школ і ў тым жа годзе быў адным з арганізатараў Будслаўскай беларускай гімназіі. Па закрыцці гімназіі польскімі ўладамі займаўся арганізацыяй беларускай кааперацыі[7]. У 1921 годзе ўвайшоў у таемны Беларускі дзяржаўны камітэт, які ставіў сваёй мэтай стварэнне беларускай дзяржавы пад патранатам Польшчы. Арганізацыя існавала каля трох-чатырох месяцаў[8].

    Міжваенны перыяд. Другая сусветная вайна. Эміграцыя

    У 1921—1940 гадах жыў у Літве і Латвіі, актыўна ўдзельнічаў у беларускім нацыянальным руху жывучы ў Коўне і Рызе, заснаваў там курсы беларусазнаўства[7]. У 1921—1922 г. кіраваў настаўніцкімі курсамі ў Дзвінску (цяпер Даўгаўпілс). У 1920-я гады друкаваўся ў заходнебеларускай газеце «Наша будучыня»[9]. Выступаў з артыкуламі на маральна-этычныя і рэлігійныя тэмы[2]. Вярнуўся ў Польшчу, дзе жыў некалькі гадоў да пачатку Другой сусветнай вайны[3].

    У час Другой сусветнай вайны, падчас нямецкай акупацыі Беларусі (1941—1944), працаваў настаўнікам у Мінску і Баранавічах[9]. Прымаў удзел у Другім Усебеларускім кангрэсе.

    Цяжка хворы выехаў з Польшчы ў Канаду[9]. Паводле іншых звестак, у канцы вайны выехаў у Германію, пасля — у ЗША[7]. Актыўна ўдзельнічаў у жыцці беларускай эміграцыі ў ЗША[9]. Апублікаваў між іншым свае ўспаміны ў месячніку «Бацькаўшчына»[10]. Памёр 14 жніўня 1958 года ў Чыкага (ЗША).

    Пахаваны на могілках Святога Адальберта ў Найлсе[en], прыгарадзе Чыкага. Там жа пахаваныя яго родныя[11].

    Зноскі

    1. ↑ (unspecified title) Праверана 19 снежня 2021.
    2. 1 2 3 4 5 ЭГБ, 1994, с. 114
    3. 1 2 Kipel, 1988
    4. 1 2 Michaluk D., 2010, с. 149
    5. 1 2 Michaluk D., 2010, с. 164—166
    6. ↑ Łatyszonek O., 1995, с. 48
    7. 1 2 3 Юрэвіч, Л. Шматгалосы эпісталярыум : гісторыя людзей і ідэй на эміграцыі ў ліставанні / Прадм. і рэд. Н. Гардзіенка. — Мінск: Кнігазбор, 2012. — 660 с. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны ; кн. 20). — ISBN 978-985-7007-43-1.
    8. ↑ Łatyszonek O., 1995, с. 234—235
    9. 1 2 3 4 Катковіч A., Катковіч-Клентак В. Успаміны…
    10. ↑ Будзька Э. Пясняр…
    11. ↑ У Чыкага знойдзена магіла першага прэм’ер-міністра БНР Язэпа Варонкі

    Літаратура

    Спасылкі

    commons: Эдвард Адамавіч Будзька на Вікісховішчы
    Тэмы гэтай старонкі: Катэгорыя·Публіцысты Беларусі Катэгорыя·Паэты Беларусі
    Змесціва гэтай старонкі з праектаў амерыканскага фонда «Вікімедыя» дасяжнае пад сукупнай ліцэнзіяй CC BY-SA 3.0 і GFDL.
    Энцыклапедычны партал «Пісьменства беларускве» piśmienstva.viedy.be