Кацярына Радзівіл
Не блытаць з Ганна Кацярына Радзівіл. Княгіня Кацярына Радзівіл, псеўданім Граф Павел Васіль (30 сакавіка 1858, Санкт-Пецярбург — 12 мая 1941, Нью-Ёрк) — пісьменніца, арыстакратка і авантурыстка.
Яна была прыкметнай фігурай пры імператарскіх дварах Германіі і Расіі, але апынулася замяшанай у шэраг скандалаў, спалучала сваю любоў да раскошы і свецкага жыцця, плётак і інтрыг з літаратурным талентам, напісаўшы два дзесяткі кніг аб еўрапейскіх імператарскіх і каралеўскіх дварах.
Біяграфія
Яна была адзіным дзіцём рускага генерала Адама Адамавіча Жавускага (1845—1911), які прымаў удзел у Крымскай вайне, і яго другой жонкі Ганны Дзмітрыеўны Дашковай, дачкі пісьменніка Дзмітрыя Васільевіча Дашкова, міністра юстыцыі цара Мікалая I. Маці Кацярыны, якая належала да самых шляхетных родаў Расіі (Дашкавых, Строганавых, Пашковых), памерла пры родах. Бацька Кацярыны ажаніўся ў трэці раз і падарыў ёй траіх зводных братоў, у тым ліку Станіслава Жавускага, які стаў пісьменнікам і літаратурным крытыкам. Сям’я Жавускіх складалася з вядомых пісьменнікаў, уключаючы прапрадзеда Кацярыны Вацлава Жавускага, яе дзядзьку Генрыка і цётак Эвеліну, жонку Анарэ дэ Бальзака, і Караліну, якая трымала літаратурны салон у Парыжы. Акрамя таго, прапрабабкай Кацярыны была Францішка Уршуля Радзівіл — першая жанчына-драматург у Вялікім Княстве Літоўскім.
Кацярына атрымала адукацыю пад кіраўніцтвам свайго суровага бацькі ў яго вялікіх маёнтках у цэнтральнай Украіне. Хоць сям’я паходзіла з Рэчы Паспалітай, Кацярына не мела ніякай прыязні да зямлі продкаў і лічыла сябе цалкам рускай.
26 кастрычніка 1873 года, ва ўзросце 15 гадоў, яна выйшла замуж за князя Вільгельма Адама Карла Радзівіла (1845—1911), афіцэра прускай арміі і прадстаўніка берлінскай галіны Радзівілаў. Пара пераехала ў Берлін, каб жыць з яго сям’ёй. У іх было сямёра дзяцей: чатыры сына і тры дачкі. Двое з яе сыноў памерлі ў раннім дзяцінстве, але астатнія пяцёра дзяцей (Луіза, Ванда, Габрыэла, Нікалас і Казімір) дасягнулі паўналецця. Аб яе шлюбе з князем Радзівілам вядома мала, акрамя таго, што яна напісала ў сваіх мемуарах: муж ставіўся да яе ласкава, але яна адчувала нуду і расчараванне. Гэтая пара стала прыкметнай фігурай пры імператарскім двары ў Берліне.
Літаратурная кар’ера
У 1884 годзе часопіс « Nouvelle Revue» апублікаваў серыю артыкулаў, напісаных у выглядзе лістоў да маладога дыпламата пажылым графам Паўлам Васілём. Артыкулы былі крытычныя ў адносінах да вышэйшага свету Берліна і поўныя разбуральных плётак аб германскім імператарскім двары. Публікацыя артыкулаў, сабраных у кнізе «Берлінскі свет», выклікала вялікі скандал пры двары кайзера. Граф Павел Васіль быў выдуманым персанажам, і расследаванне паказала на Агюста Жэрара, літаратара пры імператрыцы, як на аўтара скандальнага твора. Толькі ў 1918 годзе ў сваёй кнізе «Споведзь царыцы» Радзівіл прызнала, што яна была аўтарам «Берлінскага свету». Блытаніна пагаршалася яшчэ і тым, што іншыя ананімныя пісьменнікі таксама сталі выкарыстоўваць псеўданім «Граф Павел Васіль».
Пасля публікацыі «Берлінскага свету» на Кацярыну Радзівіл сталі глядзець з падазрэннем у Берліне, і таму яна шмат падарожнічала са сваім мужам. Калі яе бацька памёр у Расіі ў красавіку 1888 года, Кацярына Радзівіл вырашыла застацца ў Санкт-Пецярбургу, дзе ў тым жа годзе нарадзіўся яе малодшы сын Казімір. Пры рускім імператарскім двары княгіня Радзівіл займала прыкметнае становішча. Яна стала сябрам і прыхільнікам Канстанціна Пабеданосцава. Яе палітычныя схільнасці, вельмі ліберальныя ў Берліне, у Расіі ператварыліся ў непахісна кансерватыўныя. Яна таксама завяла раман з генералам Пятром Аляксандравічам Чарэвіным, начальнікам Трэцяга аддзялення ахранкі і адным з нямногіх давераных сяброў Аляксандра ІІІ. У канцы 1880-х і пачатку 1890-х гадоў княгіня Радзівіл дасягнула вяршыні свайго свецкага жыцця і ўплыву пры двары. Яе становішча рэзка пагоршылася пасля смерці цара Аляксандра III у 1894 годзе і яе палюбоўніка Чарэвіна ў пачатку 1896 года. Аддаліўшыся ад мужа і дзяцей, яна зарабіла трохі грошай, напісаўшы артыкулы для амерыканскіх часопісаў і газет, якія асвятляюць вжыццё вышэйшых колаў і каралеўскага двара Брытаніі, але накапіла і даўгі.
Летам 1899 года Кацярына Радзівіл з’ехала ў Паўднёвую Афрыку, паклаўшы вока на брытанскага магната і палітыка Сесіля Родса. Спачатку яны пасябравалі, але Родс, які, як меркавалі некаторыя пісьменнікі і навукоўцы, быў гомасексуалам, аддаліўся ад яе. Тым не менш ён аплаціў яе даўгі і адправіў назад у Лондан; там яна выдала кнігу «Уваскрасенне Пятра», абараняючы Родса ад плётак.
Скандал у Лондане, звязаны з даўгамі, накопленымі яе сынам Нікаласам (якія яна спрабавала аплаціць, заявіўшы аб крадзяжы жамчужных караляў у лонданскім гатэлі), адправіў яе назад у Кейптаўн летам 1900 года. Там яна пазнаёмілася з Гары Хіндлам, сынам вядомага бізнесмена Джэймса Хіндла. У Гары і Кацярыны быў пазашлюбны сын. Яго звалі Аляксей, і пазней ён вырас у Нью-Ёрку. Толькі ў 1971 годзе ён прыехаў у Паўднёвую Афрыку, каб адшукаць сваю зводную сястру, якая жыла ў Дурбане. Аднак і гэта не перашкодзіла Кацярыне зноў патрапіць у непрыемнасці.
Княгіня Радзівіл, якая абвінавачвалася ў падробцы вэксаляў на буйныя сумы да 6000 фунтаў стэрлінгаў, была арыштаваная 24 верасня 1901 года за махлярства, але вызвалена пад заклад у той жа дзень, пакуль ёй не прад’явілі абвінавачванне ў Вярхоўным судзе. Пазней яна была прысуджана да двух гадоў турэмнага зняволення пасля трохдзённага судовага разбору. У сваіх уласных паказаннях яна сцвярджала, што атрымала ад Родса рахункі, але няма ніякіх сумненняў у тым, што яна падрабіла іх, а затым паспрабавала прадухіліць прыняцце мер, пагражаючы апублікаваць перапіску, якая, як яна сцвярджала, насіла кампраметуючы характар ад Родса і лорда Мілнера. Яе метады былі, па словах генеральнага пракурора, звычайным арсеналам шантажыста, і яна выкарыстала сваё грамадскае становішча для інтрыг і махлярства. Яна сама была выдатным узорам авантурысткі.
Яна правяла няпоўныя два гады ў турме, дзе займалася напісаннем твораў. Ёй пашчасціла правесці усяго 16 месяцаў у турме за свае злачынствы, і яна была вызваленая ў сакавіку 1903 года. Невядома, што стала з маленькім Аляксеям падчас яе знаходжання ў турме.
Праз некалькі месяцаў яе мемуары (1904) былі апублікаваныя ў Лондане і Нью-Ёрку з некаторым поспехам. Аднак яе малодшы сын Казімір памёр, калі яна была ў турме, і яе былы муж канчаткова развёўся з ёй у 1906 годзе. У 1909 годзе яна выйшла замуж за Карла Эміля Кольб-Данвіна, шведскага інжынера і прадпрымальніка. Муж і жонка пасяліліся ў Санкт-Пецярбургу, дзе яе сын Мікалай служыў у рускай арміі. Яна апублікавала яшчэ дзве кнігі — «За завесай рускага двара» пад псеўданімам Павел Васіль, і «Мемуары сарака гадоў» (1914) — другую аўтабіяграфічную кнігу. Падчас Першай сусветнай вайны яе сын загінуў на Усходнім фронце ў лістападзе 1914 года. Княгіня Радзівіл і яе муж пераехалі ў Стакгольм, дзе яна жыла падчас рускай рэвалюцыі 1917 года. За чатыры гады яна апублікавала тузін кніг. Яны былі ў гасцях у Злучаных Штатах, калі памёр яе другі муж, і Кацярына вырашыла застацца ў Амерыцы.
Яна пасялілася ў Нью-Ёрку, дзе і правяла астатак свайго жыцця. Кацярына Радзівіл адыграла прыкметную ролю ў выкрыцці нясапраўднасці «Пратаколаў сіёнскіх мудрацоў». У 1921 годзе яна прачытала ў Нью-Ёрку прыватную лекцыю, у якой сцвярджала, што пратаколы былі складзеныя ў 1904—1905 гадах у Парыжы рускімі журналістамі Мацвеем Галавінскім і Манасевічам-Мануйлавым па ўказанні Пятра Рачкоўскага, начальніка парыжскага падраздзялення ахранкі — рускай сакрэтнай службы. Гэта паведамленне, аднак, супярэчыць асноўнай храналогіі выдання пратаколаў, паколькі яны ўжо былі апублікаваныя ў 1903 годзе ў газеце «Знамя». Больш за тое, у 1902 годзе Рачкоўскі быў звольнены з падраздзялення ахранкі ў Парыжы і вярнуўся ў Пецярбург. Паказанні Радзівіл былі працытаваныя падчас Бернскага працэсу рускімі сведкамі ў 1934 годзе і экспертамі ў 1935 годзе. Яны сведчылі, што дата яе знаходжання ў Парыжы ў 1905 годзе, калі Мацвей Галавінскі павінен быў паказаць ёй рукапіс «Пратаколаў сіёнскіх мудрацоў» («з вялікай сіняй чарнільнай плямай на першай старонцы»), відавочна, з’яўляецца храналагічнай памылкай, магчыма, выкліканай памылкай друку ў яе артыкуле, апублікаванай у «The American Hebrew» і перадрукаванай «The New York Times».
Творы
- La Société de Berlin: augmenté de lettres inédites. 1884 as Paul Vasili
- La Société de Saint-Pétersbourg: augmenté de lettres inédites. 1886 as Paul Vasili
- La Sainte Russie; la cour, l’armée, le clergé, la bourgeoisie et le peuple. 1890 as Paul Vasili
- The Resurrection of Peter. A Reply to Olive Schreiner, 1900.
- My Recollections, 1904
- Behind the Veil at the Russian Court, 1914.
- The Royal Marriage Market of Europe, 1915.
- The Austrian Court From Within, 1916
- Sovereigns and Statesmen of Europe, 1916
- Because it was Written, 1916 [fiction]
- The Black Dwarf of Vienna, and other weird stories, 1916
- Germany under Three Emperors, 1917
- Russia’s Decline and Fall: The Secret History of a Great Debacle, 1918
- Rasputin and the Russian Revolution, 1918
- Cecil Rhodes, man and empire-maker, 1918
- Confessions of the Czarina, 1918
- The Firebrand of Bolshevism; The True Story of the Bolsheviki and the Forces That Directed Them, 1919
- Secrets of Dethroned Royalty, 1920
- Those I Remember, 1924
- The Intimate Life of the Last Tsarina, 1929
- Child of Pity: The Little Prince [the Tsarevitch] Rides Away, 1930
- Nicholas II: The Last of the Tsars, 1931
- The Taint of the Romanovs, 1931
- It Really Happened; An Autobiography by Princess Catherine Radziwiłł, 1932
- The Empress Frederick, 1934
Зноскі
- ↑ Catherine Radziwill // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- 1 2 Lundy D. R. Catherine Rzewuska // The Peerage
- ↑ Bibliothèque nationale de France Ekaterina Rzewuska Radziwill // data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011.
- ↑ http://datos.bne.es/persona/XX1474867.html Праверана 31 ліпеня 2018.
- ↑ Paul Vasili comte // Autoritats UB
- ↑ Paul Vasili // opac.vatlib.it
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Кацярына Радзівіл
