Уладзімір Уладзіміравіч Набокаў
У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Набокаў.
Уладзімір Уладзіміравіч Набокаў (руск.: Владимир Владимирович Набоков, англ.: Vladimir Nabokov, псеўданім Сирин; 10 (22) красавіка 1899, Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя — 2 ліпеня 1977, Мантро, Швейцарыя) — рускі і амерыканскі пісьменнік.
Першыя творы Набокава былі напісаны на рускай мове. Аднак сусветную вядомасць яму прынеслі пераважна яго англамоўныя раманы. Пісьменнік вядомы таксама вялікім унёскам у лепідатэралогію (раздзел энтамалогіі, прысвечаны лускакрылым). Апрача таго стварыў і апублікаваў шэраг цікавых шахматных задач і крыжаванак.
Раман «Лаліта», напісаны на англійскай мове, часта згадваецца як адзін з самых значных і ўплывовых узораў прозы дваццатага стагоддзя.
Біяграфія
Уладзімір Набокаў нарадзіўся ў арыстакратычнай сям’і расійскага палітыка Уладзіміра Дзмітрыевіча Набокава. Сям’я Набокава ў паўсядзённасці карысталася трыма мовамі — рускай, англійскай, французскай. Такім чынам, будучы пісьменнік ад самага маленства быў трылінгвам. Па ўласных словах, навучыўся чытаць па-англійску раней, чым па-руску.
Адукацыю пачаў у Тэнішэўскім вучылішчы ў Пецярбургу, дзе трохі раней вучыўся Восіп Мандэльштам. Найбольш цікавіцца літаратурай і энтамалогіяй. Незадоўга да рэвалюцыі выдае на ўласныя грошы зборнік сваіх вершаў.
У 1917 г. разам з сям’ёй перасяляецца ў Крым, а потым імігрыруе з Расіі ў Берлін. Адтуль малады Набокаў паступае ў Кембрыджскі ўніверсітэт, які скончвае ў 1922 г. Пасля жыў у Берліне. У 1937 г. на 2 гады перасяляецца ў Парыж, адкуль напярэдадні Другой Сусветнай вайны эмігрыруе ў ЗША. Працаваў выкладчыкам спачатку ў адным з коледжаў, потым у Карнэльскім універсітэце, дзе чытаў курсы рускай і сусветнай літаратуры. У 1945 г. атрымаў амерыканскае грамадзянства. Адначасова займаецца літаратурнай дзейнасцю. Акрамя таго робіць сабе імя як прафесіянальны энтамолаг.
У 1959 г. вяртаецца ў Еўропу, селіцца ў Швейцарыі, дзе і праводзіць рэштку жыцця. Памірае 2 ліпеня 1977 г.
Творчасць
Першы зборнік — «Вершы» (1916). Да 1940 пісаў пад псеўданімам Сірын. 3 1940 пісаў і на англійскай мове, з 1960-х г. толькі на англійскай.
Расія, рускія — пастаянны фон і тэма ўсёй яго творчасці. Светаадчуванне рускага эмігранта выяўлена ў раманах «Машачка» (1926), «Подзвіг» (1931—32), аўтабіяграфічнай кнізе «Іншыя берагі» (1951) і інш. Раманы «Абарона Лужына» (1929—30), «Запрашэнне на пакаранне смерцю» (1935—36; антыўтопія), «Дар» (1937), «Пнін» (1957) пра трагічную калізію духоўна адоранага адзіночкі з прымітыўнай мяшчанскай цывілізацыяй, светам пошласці.
У рамане «Лаліта» (1955) — спалучэнне эротыкі і сацыяльна-крытычнага апісання нораваў Амерыкі. Як напісаў беларускі літаратар Альгерд Бахарэвіч:
 |
> …«Лаліта» — раман пра каханьне. Злачыннае, нелегальнае, вычварнае, забойча-збачэнскае, немагчымае — але сапраўднае. Непрыстойнае… Але ці можа сапраўднае каханьне быць непрыстойным?[7]</p></cite> |  |
На аўтабіяграфічнай аснове Уладзімір Набокаў стварыў паэмы «Дзяцінства» (нап. 1918), «Крым» (1921), «Пецярбург» (1923), «Універсітэцкая паэма» (1927). Аўтар раманаў «Камера абскура» (1932—33), «Адчай» (1934), «Паглядзі на арлекінаў!» (1974), зборнік апавяданняў «Вясна ў Фіяльтэ» і іншыя апавяданні” (1956), паэтычных драм «Смерць», «Дзядуля», «Полюс» (усе нап. 1922), зборнікаў вершаў «Гронка» (1923), «Вершы 1929—1951 гг.» (1952), лекцый і эсэ пра рускую літаратуру, у т.л. «Мікалай Гогаль» (1944), шахматных задач і інш.
Стылістычна вытанчаным яго творам уласцівы і рэалістычныя, і мадэрнісцкія элементы (лінгвастылістычная гульня, парадзіраванне, містыфікацыя і інш.).
Выдаў мемуары «Памяць, гавары» (1966). Зрабіў празаічны пераклад на англійскую мову «Яўгена Анегіна» А. Пушкіна (т. 1—3, 1964), пераклаў «Слова аб палку Ігаравым» і інш.
Беларускія пераклады
На беларускую мову асобныя яго творы пераклалі Галіна Багданава[8], Рыгор Сітніца[9] і Юрый Рыдкін[10].
Выбраная бібліяграфія
Раманы і аповесці
Рускамоўныя
- «Машачка» (Машенька, 1926)
- «Кароль, дама, валет» (Король, дама, валет, 1927—1928)
- «Абарона Лужына» (Защита Лужина, 1929—1930)
- «Шпег» (Соглядатай, 1930) — аповесць
- «Подзвіг» (Подвиг, 1932)
- «Камера абскура» (Камера обскура, 1932)
- «Роспач» (Отчаяние, 1936)
- «Запрашэнне на пакаранне смерцю» (Приглашение на казнь, 1938)
- «Дар» (Дар, 1937—1938)
- «Іншыя берагі» (Другие берега, 1954) — (аўтабіяграфія)
- «Лаліта» (Лолита, 1967, аўтарскі рускі пераклад)
Англамоўныя
- «Праўдзівае жыццё Себасцьяна Найта» (The Real Life of Sebastian Knight, 1941)
- Bend Sinister 1947)
- «Лаліта» (Lolita, 1955)
- «Пнін» (Pnin, 1957)
- «Цьмяны агонь» (Pale Fire, 1962)
- «Памяць, гавары» (Speak, Memory. An Autobiography Revisited., 1967)
- «Ада, або Уцехі жарсці: сямейная хроніка» (Ada or Ardor: A Family Chronicle, 1969)
- «Празрыстыя рэчы» (Transparent Things, 1972)
- «Паглядзі на арлекінаў!» ( Look at the Harlequins!, 1974)
Экранізацыя твораў
- Лаліта, фільм, 1962 — англійска-амерыканскі фільм рэжысёра Стэнлі Кубрыка.
- Лаліта, фільм, 1997 — амерыкана-французскі фільм рэжысёра Эдрыяна Лайна.
Зноскі
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118586114 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ Vladimir Nabokov // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118586114 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
- ↑ Lundy D. R. The Peerage
- 1 2 3 Guggenheim Fellows database
- ↑ Бахарэвіч А. Каляндар Бахарэвіча. — Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, 2014. — С. 426
- ↑ Багданава Г. Пераклады
- ↑ Сітніца Р. С. Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус, 2008. — 896 с.
- ↑ Набокаў У. У. Ultima Thule / Пераклад Юрыя Рыдкіна 2020.
Літаратура
- Спрынчан А. В. Набокаў // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 11: Мугір — Паліклініка. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11), ISBN 985-11-0035-8.