Ганна Андрэеўна Ахматава

Ганна Андрэеўна Ахматава (імя пры нараджэнні Ганна Андрэеўна Гарэнка, 11 (23) чэрвеня 1889, Адэса, Расійская імперыя — 5 сакавіка 1966, Дамадзедава, Маскоўская вобласць, РСФСР) — руская паэтэса, пісьменнік, літаратуразнавец, літаратурны крытык, перакладчык.

Акрамя мастацкай творчасці, Ахматава вядомая сваім трагічным лёсам. Хоць сама яна не была ў зняволенні або выгнанні, рэпрэсіям былі падвергнуты двое блізкіх ёй людзей (яе муж у 1910—1918 гг. М. С. Гумілёў расстраляны ў 1921 годзе; М. М. Пунін, спадарожнік яе жыцця ў 1930-я гады, тройчы арыштоўваўся, загінуў у лагеры ў 1953 г.) і адзіны сын Л. Н. Гумілёў (правёў у зняволенні ў 1930—40-х і ў 1940—50-х гг. больш 10 гадоў). Досвед жонкі і маці «ворагаў народа» адлюстраваны ў адным з найбольш вядомых твораў Ахматавай — паэме «Рэквіем».

Прызнаная класікам рускай паэзіі яшчэ ў 1920-я гг., Ахматава падвяргалася замоўчванню, цэнзуры і ганенню (уключаючы «персанальную» пастанову ЦК КПСС 1946 г., якая не была адмененая пры яе жыцці), шматлікія творы не былі надрукаваныя не толькі пры жыцці аўтара, але і на працягу больш за двух дзесяцігоддзяў пасля яе смерці. Пры гэтым яе імя аж да канца жыцця атачала слава сярод шырокіх кругоў прыхільнікаў паэзіі, як у Расіі, так і ў эміграцыі.

Біяграфія

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікону. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Нарадзілася ў адэскім раёне Вялікі Фантан, у сям’і інжынера-механіка флота ў адстаўцы. У 1890 годзе сям’я пераехала ў Царскае сяло. Першы верш надрукавала ў 1911 годзе. У маладосці належыла да акмеістаў (зборнікі «Вечар», 1912, «Пацеркі», 1914). Характэрнымі рысамі творчасці Ахматавай можна назваць пэўнасць маральным асновам быцця, тонкае разуменне псіхалогіі пачуцця, асэнсаванне агульнанародных трагедый 20 стагоддзя, спалучанае з асабістымі перажываннямі, прыцягненне да класічнага стылю паэтычнай мовы.

Аўтабіяграфічная паэма «Рэквіем» (1935-40; апублікаваны 1987) — адно з першых паэтычных твораў, прысвечаных ахвярам рэпрэсій 1930-х гадоў.

У «Паэме без героя» (1940—1965, цалкам апублікаваная ў 1976) — Ахматава паспрабавала ўзнавіць эпоху «срэбнага стагоддзя» рускай літаратуры. Акрамя паэтычных твораў пяру Ахматавай належаць артыкулы аб творчасці А. С. Пушкіна, успаміны аб сучасніках.

Памерла ў Дамадзедава (Падмаскоўе), пахаваная ў Камарова, пад Санкт-Пецярбургам.

Пачынаючы з 1922 года кнігі Ганны Ахматавай падвяргаліся цвёрдай цэнзурнай праўцы. Усе зборнікі яе вершаў, якія выйшлі ў свет з 1922 па 1966 гг., нельга назваць у поўнай меры аўтарскімі.

Першае даволі поўнае і навукова пракаментаванае пасмяротнае выданне: Ганна Ахматава. Вершы і паэмы. Л., 1976. Пад рэдакцыяй акадэміка У. М. Жырмунскага. Вялікая серыя Бібліятэкі паэта.

Жыццё і творчасць

У 1900—1905 гадах вучылася ў Царскасельскай гімназіі. У 1906—1907 гадах вучылася ў Кіеўскай Фундуклееўскай гімназіі. У 1908—1910 гадах вучылася на Кіеўскіх вышэйшых жаночых курсах і на Вышэйшых гісторыка-літаратурных курсах Раева ў Пецярбургу.

Першы верш напісала ў 11 гадоў. Бацька забараніў падпісваць вершы прозвішчам Гарэнка і яна ўзяла дзявочае прозвішча прабабулі па жаночай лініі Праскоўі Федасееўны Ахматавай (у замужжы — Матавілавай), памерла ў 1837 годзе. Па бацьку Праскоўя Федасееўна паходзіла са старадаўняга дваранскага роду Ахматавых (вядомых з XVI стагоддзя), па маці — з старадаўняга татарскага роду князёў Чагадаевых, абруселага ў XVII стагоддзі.

1910 — у красавіку выйшла замуж за М.Гумілёва.

год

1910—1912 двойчы пабывала ў Парыжы, падарожнічала па Італіі. Уражанні ад гэтых паездак, ад знаёмства ў Парыжы з Амедэо Мадыльяні несумнеўна аказалі вялікі ўплыў на творчасць паэтэсы.

1911 — першыя публікацыі пад імем «Ганна Ахматава» (раней, у 1908, за подпісам «Ганна Г.» Гумілёў апублікаваў у Парыжы адзін яе верш у часопісе «Сірыус», які выдаваў). У сакавіку 1912 года выйшла першая кніга, зборнік «Вечар», у выдавецтве «Цэхі паэтаў» тыражом 300 экз. У кастрычніку 1912  года нарадзіўся сын Леў Мікалаевіч Гумілёў. Вясной 1914 года выходзяць «Пацеркі» у выдавецтве «Гіпербарэй» немалым па тых часах тыражом — 1000 экз. Да 1923 года было зроблена 8 перавыданняў.

1917 — трэцяя кніга «Белая зграя» тыражом у 2000 экз. у выдавецтве «Гіпербарэй».

1918 — адбыўся развод з Гумілёвым, у жніўні.

1918 — выходзіць замуж за вучонага-асіролага і паэта У. К. Шылейка.

1921 — у красавіку, у выдавецтве «Петропаліс» выходзіць зборнік «Трыпутнік» з тыражом 1000 экз.

1921, лета — растаецца з У. К. Шылейка.

1921 — у ноч з 3 на 4 жніўня арыштаваны, а затым, праз тры тыдні, расстраляны Мікалай Гумілёў.

1921 — у кастрычніку свет пабачыла пятая кніга «Anno Domini MCMXXI» («У лета гасподне 1921») у выдавецтве «Петропаліс».

1922 — фактычна становіцца жонкай мастацтвазнаўца М. М. Пуніна[12].

8 чэрвеня 1926 — аформлены развод з У. К. Шылейка, які збіраўся ўступіць у другі шлюб з У. К. Андрэевай. Пры разводзе ўпершыню афіцыйна атрымала прозвішча Ахматава (раней па дакументах насіла прозвішчы сваіх мужоў).

22 кастрычніка 1935 — арыштаваныя, а праз тыдзень вызваленыя М. М. Пунін і Л. М. Гумілёў.

1938 — арыштаваны і асуджаны да 5 гадоў выпраўленча-працоўных лагераў сын — Л. М. Гумілёў.

З 1923 па 1934 практычна не друкавалася. Па сведчанні Л. К. Чукоўскай («Запіскі аб Ганне Ахматавай») шматлікія вершы тых гадоў былі згубленыя ў пераездах і падчас эвакуацыі.

Сама Ахматава ў нататцы «Сцісла аб сабе» 1965 пісала аб гэтым так: «З сярэдзіны 20-х гадоў мае новыя вершы амаль спынілі друкаваць, а старыя — перадрукоўваць».

1935—1940 напісаная паэма «Рэквіем».

1938 — растаецца з М. М. Пуніным.

1940 — новы, шосты зборнік: «З шасці кніг».

1941 — вайну сустрэла ў Ленінградзе. Пазней па патрабаванні ўрачоў была эвакуіраваная спачатку ў Маскву, затым у Чыстапаль, адтуль праз Казань у Ташкент. У Ташкенце выходзіць зборнік вершаў Ганны Ахматавай.

1943 — канчаецца тэрмін адбыцця пакарання Льва Гумілёва ў Нарыльсклагу. Пачалася яго ссылка ў Запаляр’е. У канцы 1944 ён сыходзіць добраахвотнікам на фронт, дайшоў да Берліна, пасля вайны вярнуўся ў Ленінград і абараніў дысертацыю.

1945 — 15 мая Ахматава вяртаецца з эвакуацыі ў Маскву.

1946 — Выйшла пастанова ЦК «Аб часопісах „Звезда“ і „Ленинград“», у якім рэзкай крытыцы падвяргалася творчасць Ганны Ахматавай і Міхаіла Зошчанка. Абодвы яны былі выключаныя з Саюза савецкіх пісьменнікаў.

1949 — 26 жніўня арыштаваны М. М. Пунін. 6 лістапада арыштаваны Л. М. Гумілёў. Прысуд — 10 гадоў лагераў.

На працягу ўсіх гадоў арышту сына Ганна Ахматава не пакідала спроб вызваліць яго. Спробай (няўдалай) прадэманстраваць лаяльнасць да рэжыму з’яўлялася публікацыя цыклу вершаў «Слава Міру» (1950). У наступным Ахматава нязменна выдаляла гэты цыкл з усіх сваіх зборнікаў.

1951 — 19 студзеня па прапанове А. А. Фадзеева адноўленая ў Саюзе савецкіх пісьменнікаў.

1953 — у жніўні памёр у лагеры Абезь (Комі) М. М. Пунін.

1956 — вяртаецца з зняволення рэабілітаваны пасля XX з’езду Л. М. Гумілёў, хібна які лічыў, што маці не прымала досыць высілкаў для яго вызвалення; з гэтага часу адносіны паміж імі былі напружанымі.

1962 — Ганна Андрэеўна намінаваная на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

1964 — у Італіі атрымала прэмію «Этна-Таарміна».

1965 — дыплом ганаровага доктара Оксфардскага ўніверсітэта.

1965 — выдадзены зборнік «Бег часу».

5 сакавіка 1966 — памерла ў санаторыі ў прысутнасці ўрачоў і сясцёр, якія прыйшлі ў палату, каб агледзець яе і зняць кардыяграму ў Дамадзедава (Падмаскоўе).

7 сакавіка 1966 — у 22:00 па Усесаюзным радыё перадаюць паведамленне аб смерці выбітнага паэта Ганны Ахматавай. Пахаваная ў Камарова, пад Ленінградам.

Адрасы ў Санкт-Пецярбургу — Петраградзе — Ленінградзе

• 1914—1917 гг. — Тучкова набярэжная, 20, кв. 29;
• 1917—1918 гг. — кватэра Вячаслава і Валерый Срэзнеўскіх — Боткінская вуліца, 9;
• 1919—1920 гг. — вуліца Халтурына, 5;
• вясна 1921 года — асабняк Е. Н. Нарышкінай — Сергіеўская вуліца, 7, кв. 12;
• 1921 год — санаторый — Дзіцячае Сяло, Колпінская вуліца, 1;
• 1922—1923 гг. — прыбытковы дом — Казанская вуліца, 4;
• канец 1923 — пачатак 1924 года — Казанская вуліца, 3;
• лета — восень 1924 года — набярэжная ракі Фантанкі, 2;
• восень 1924 — 02.1952 — дваровы флігель палаца Д. Н. Шарамецева (кватэра М. М. Пуніна) — набярэжная рэкі Фантанкі, 34, кв. 44;
• 02.1952 — 1961 — прыбытковы дом — вуліца Чырвонай Конніцы, 4, кв. 3;
• 1961—1966 гады — Камарова, вуліца Асіпенкі, 5.

Помнікі, музеі

Пецярбург

У Пецярбургу ёсць помнікі Ахматавай — у двары філалагічнага факультэта ІЛГУ і ў садзе перад школай на вуліцы Паўстання.

5 сакавіка 2006 года, да саракавых угодак са дня смерці Ганны Андрэеўны ў Санкт-Пецярбургу ў садзе побач з Фантанным домам быў адчынены трэці помнік Ганне Ахматавай (скульптар Вячаслаў Бухаеў (сам помнік — дарунак Мікалая Нагорскага).

У Фантанным доме, дзе размешчаны літаратурна-мемарыяльны музей паэтэсы, яна пражыла 30 гадоў, а сад ля дома звала «магічным». Па ёй словам, «сюды прыходзяць цені пецярбуржскай гісторыі».

У снежні 2006 года ў Санкт-Пецярбургу адкрылі помнік Ганне Ахматавай, размешчаны праз Няву ад следчага ізалятара «Крыжы», дзе яна адпісвала яго размясціць. У 1997 годзе планавалася разбіць Ахматаўскі сквер на гэтым месцы, аднак планам не наканавана было спраўдзіцца.

Творы

• Анна Ахматова. «Вечер» 1912.
• Анна Ахматова. «Чётки» 1914—1923 — 9 изданий.
• Анна Ахматова. «Белая стая» 1917, 1918, 1922 г.
• Анна Ахматова. «Подорожник» 1921.
• Анна Ахматова. «Anno Domini MCMXXI» изд. «Петрополис», П., 1922; Берлин, 1923 г.
• Анна Ахматова. Из шести книг. Л. 1940.
• Анна Ахматова. Избранное. Стихи. Ташкент. 1943.
• Анна Ахматова. Стихотворения. М. 1958.
• Анна Ахматова. Стихотворения. 1909—1960. М. 1961.
• Анна Ахматова. Requiem. Тель-Авив. 1963. (без ведома автора)
• Анна Ахматова. Requiem. Мюнхен. 1963.
• Анна Ахматова. Бег времени. М.-Л. 1965.
• Анна Ахматова. Избранное. М. 1974.
• Анна Ахматова. Стихи и проза. Л. 1977.
• Анна Ахматова. «Записные книжки. 1958—1966». 1996.

Беларускія пераклады

Вершы Ахматавай пераклалі Васіль Зуёнак, Валянцін Рабкевіч, Уладзімір Свяжынскі, Раіса Баравікова[13], Георгій Ліхтаровіч і іншыя.

• Ахматава Г. [Вершы] / Перакл. В. Рабкевіча // Далягляды: Літаратурны зборнік. Мн., 1978.
• Прызнанне: вершы паэтаў Ленінграда: [пераклад з рускага / укладанне С. Грахоўскага, Б. Кежуна, Л. Хаўстава]. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1979. — 318, [1] с. — (Паэзія народаў СССР).
• Ахматава Г. [Вершы] / Перакл. В. Рабкевіча // Братэрства: Літаратурны зборнік. Мн., 1982.
• Ахматава Г. Выбраная паэзія. / Перакл. Г. Ліхтаровіча — Мінск : Зміцер Колас, 2020. — (Паэты планеты).

Цікавыя факты

Вядомая «Зялёная будка» — дача Ганны Ахматавай у пасёлку Літфонду ў Камарова (Ленінградская вобласць) была ўпершыню абрабаваная ў 2008 годзе. Пры жыцці паэтэсы ніхто не спрабаваў пракрасціся на дачу з мэтай здзяйснення крадзяжу або іншага злачынства[14]

Зноскі

1. 1 2 Лесневский С. С. Ахматова // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 1.
2. ↑ Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 32. — ISBN 978-2-221-06888-5
3. ↑ Ахматова Анна Андреевна // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
4. ↑ Ахматова Анна Андреевна // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
5. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
6. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118637584 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 2 красавіка 2015.
7. ↑ http://russiapedia.rt.com/prominent-russians/literature/anna-akhmatova/
8. ↑ http://www.cambridge.org/be/academic/subjects/literature/english-literature-1900-1945/poetry-and-politics-19001960
9. ↑ http://www.cambridge.org/us/academic/subjects/literature/english-literature-1900-1945/poetry-and-politics-19001960
10. ↑ http://www.broadwayworld.com/article/Von_Stade_Hosts_New_Season_Of_NY_Festival_Of_Songs_Radio_Series_20100429
11. ↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/14735788009366445
12. ↑ Черных В. А. Летопись жизни и творчества Анны Ахматовой — М.: Индрик, 2008. — С. 166.
13. ↑ Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.
14. ↑ http://www.gazeta.spb.ru/21658-0/

Літаратура

• Виноградов В. В. О поэзии Анны Ахматовой (стилистические наброски). — Л., 1925.
• Гончарова Н. «Фаты либелей» Анны Ахматовой. — М.-Спб.: Летний сад; Российская государственная библиотек, 2000. — 680 с.
• «Любовная лирика Ахматовой» Гурвич И.
• Далош Д. Гость из будущего. Анна Ахматова и сэр Исайя Берлин. История одной любви. — М.: Текст, 2010.
• Добин Е. С. Поэзия Анны Ахматовой. — Л., 1968.
• Жирмунский В. М. Творчество Анны Ахматовой. — Л., 1973.
• Жолковский А. К. Анна Ахматова — пятьдесят лет спустя(недаступная спасылка)(недаступная спасылка) // Звезда. — 1996. — № 9. — С. 211—227.
• Иванов Вяч. Вс. Беседы с Анной Ахматовой
• Казак В. Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917. — М.: РИК «Культура», 1996. — 492 с. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8
• Лосиевский И. Я. Анна Всея Руси: Жизнеописание Анны Ахматовой. — Харьков: Око, 1996.
• Мандельштам Н. Об Ахматовой. — М.: Новое издательство, 2007.
• Озеров Л. Мелодика. Пластика. Мысль // Литературная Россия. — 1964. — 21 авг.
• Павловский А. Анна Ахматова. Очерк творчества. — Л., 1966.
• Памятники культуры. Новые открытия. 1979. — Л., 1980 (ежегодник).
• Тарасенков А. Н. Русские поэты XX в. 1900—1955. Библиография. — М., 1966.
• Тименчик Р. Д. Анна Ахматова в 1960-е годы. — М.: Водолей Publishers, 2005.
• Троцык О. А. Библия в художественном мире Анны Ахматовой. — Полтава: ПОИППО, 2001.
• Чуковская Л. К. Записки об Анне Ахматовой. в 3 т. — Paris: YMCA-Press, 1976.
• Черных В. А. Летопись жизни и творчества Анны Ахматовой — М.: Индрик, 2008.
• Щеглов Ю. К. Черты поэтического мира Ахматовой Архівавана 1 чэрвеня 2008.
• Эйхенбаум Б. Анна Ахматова. Опыт анализа, П., 1923
• Эйхенбаум Б. Статьи о поэзии. — Л., 1969.

Спасылкі

	Партал «Персаналіі»
	Ганна Ахматава ў Вікіцытатніку
	Ганна Ахматава ў Вікікрыніцах
	Ганна Ахматава на Вікісховішчы

• Ганна Ахматава. Царскае Слова Архівавана 22 красавіка 2008.
• Ганна Ахматава
• Ганна Ахматава ў dmoz Архівавана 14 сакавіка 2017.
• Паслухаць: Ганна Ахматава чытае ўласныя вершы
• Ганна Ахматава ва ўспамінах сучаснікаў
• Н-поп. фільм «Паэт і час» аб А. А. Ахматавай
• Анна Ахматова стихи