Мікалай Аляксандравіч Халадкоўскі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Халадкоўскі. Мікалай Аляксандравіч Халадкоўскі (19 лютага [3 сакавіка] 1858, Іркуцк — 2 красавіка 1921, Петраград) — рускі заолаг, паэт-перакладчык, член-карэспандэнт Пецярбургскай акадэміі навук, заслужаны прафесар. Адзін з заснавальнікаў лясной энтамалогіі(руск.) бел. ў Расіі — ім быў пераведзены на рускую мову шэраг вядомых нямецкіх выданняў па энтамалогіі, якія папулярызавалі гэтую навуку ў Расіі.

Біяграфія

Дзяцінства і адукацыя

Нарадзіцца 19 лютага (3 сакавіка) 1858 года ў Іркуцку, у сям’і лекара. У двухгадовым узросце, у сувязі з прызначэннем бацькі на новае месца службы, разам з сям’ёй пераехаў у Пецярбург.

Пачатковую адукацыю атрымаў у 1-й Пецярбургскай класічнай гімназіі(руск.) бел., якую скончыў у 1875 годзе. У гэтым жа годзе паступіў у Медыка-хірургічную акадэмію(руск.) бел. і скончыў яе ў 1880, але цвёрдага намеру быць практыкуючым лекарам у яго не было. Пасля заканчэння акадэміі, падрыхтаваўшыся самастойна, ён вытрымаў іспыты на ступень кандыдата(руск.) бел. на фізіка-матэматычным факультэце Санкт-Пецярбургскага універсітэта(руск.) бел.. Атрыманы дыплом адкрыў яму дарогу для службы і для працы па заалагічнай спецыяльнасці.

З 1880 па 1884 год выкладаў натуральную гісторыю ў прыватных навучальных установах, на дзяржаўную службу паступіў 18 снежня 1883 года[2] — асістэнтам пры кафедры заалогіі Ваенна-медыцынскай акадэміі(руск.) бел.. У 1885 годзе быў абраны па конкурсе прыват-дацэнтам па кафедры заалогіі Ляснога інстытута(руск.) бел. ў Пецярбург (з 1902 года — прафесар). У 1886 годзе атрымаў ступень магістра заалогіі, а ў 1891 годзе — ступень доктара заалогіі Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта.

Акрамя таго, у 1886—1887гадах чытаў лекцыі на Вышэйшых жаночых курсах(руск.) бел. у 1887—1891 гадах быў прыват-дацэнтам Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта.

У 1891 годзе быў запрошаны чытаць лекцыі заалогіі і параўнальнай анатоміі ў Ваенна-медыцынскай акадэміі, дзе ў наступным годзе быў абраны экстраардынарным прафесарам (затым ардынарным прафесарам акадэміі), заняўшы кафедру заалогіі і параўнальнай анатоміі пасля смерці свайго настаўніка Э. К. Бранта(руск.) бел.. У 1892 годзе быў камандзіраваны за мяжу Міністэрствам дзяржаўных маёмасцяў(руск.) бел., а ў 1897 годзе-Ваенна-медыцынскай акадэміяй.

Быў выраблены ў правадзейныя стацкія саветнікі 6 снежня 1904 года; узнагароджаны ордэнамі: Св. Ганны 2-й ст., Св. Уладзіміра 3-й ст., Св. Станіслава 1-й ст.[2].

Памёр 2 красавіка 1921 ў Петраградзе. Пахаваны на Багаслоўскіх могілках.

Навуковая і літаратурная дзейнасць

Першыя свае навуковыя працы зрабіў яшчэ студэнтам Медыка-хірургічнай акадэміі. З тых часоў апублікаваў шэраг спецыяльных даследаванняў, пераважна па параўнальнай анатоміі(руск.) бел., эмбрыялогіі і агульнай біялогіі(руск.) бел. насякомых. Таксама ён склаў навучальныя кіраўніцтва па заалогіі і энтамалогіі. Асаблівую цікавасць уяўляюць яго даследаванні складаных цыклаў развіцця Q10631869 — шкоднікаў іглічных дрэў. Халадкоўскі быў прыхільнікам эвалюцыйнага вучэння Чарльза Дарвіна і публікаваў свае навукова-папулярныя працы па тэорыі эвалюцыі і агульных пытаннях біялогіі, якія спрыялі шырокаму распаўсюджванню дарвінізму(руск.) бел. ў Расіі. Рашуча выступаў супраць ідэалізму ў прыродазнаўстве.

Пад рэдакцыяй Халадкоўскага выйшаў пераклад кнігі К. Гюнтэра «Цэйлон. Увядзенне ў свет тропікаў» (Пг.: Выданне А. Ф. Девриена, 1914), выкананы яго дачкой-Наталляй Халадкоўскай.

Пераклады

• Ёган Вольфганг фон Гётэ
  • «Фаўст» (1-е выданне — 1878)
  • «Паэзія і праўда(руск.) бел.»
• Імрэ Мадач
  • «Трагедыя чалавецтва(англ.) бел.» (1904)
• Зігфрыд Ліпінер(англ.) бел.
  • «Вызвалены Праметэй» (1908)
• Джон Мільтан
  • «Згублены рай» (1911)
• Эразм Дарвін
  • «Храм прыроды» (1911)
• Крысціян Фрыдрых Хебель(руск.) бел.
  • «Нібелунгі(ням.) бел.» (трылогія)
• Уільям Шэкспір
  • «Юлій Цэзар(руск.) бел.»
  • «Два шляхетныя сваякі(руск.) бел.»
  • «Кароль Рычард другі(руск.) бел.Король Ричард второй»
  • Санеты(руск.) бел.
• Генры Лангфела
  • «Спеў аб Гаяваце(укр.) бел.»
• Джордж Байран
  • Вершы
• Фрыдрых Шылер
• Крысціян Дытрых Грабэ(руск.) бел.
  • «Дон Жуан і Фаўст(ням.) бел.»
• Эрнст Тэадор Амадэй Гофман
• Вільгельм Гаўф
• Адольф Вільбрант(руск.) бел.
• Герман Зудэрман(руск.) бел.
• Нікалаус Ленау

Сачыненні

• Мужской половой аппарат чешуекрылых: Сравнительно-анатомическое исследование. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1886. — 130 с.: 5 л. ил. — (Записки Имп. акад. наук; т. 52, № 4. Прил.).
• Краткий курс энтомологии, с обращением особенного внимания на насекомых, имеющих значение в лесном хозяйстве: к изучению дисциплины / Н. А. Холодковский. — Изд. Лесного Департамента. — СПб.: Тип. И. Н. Скороходова, 1890. — VI, [2], 628 с., 335 ил.
• Вольфганг Гёте. Его жизнь и литературная деятельность: биографический очерк; с портретом Вольфганга Гёте, гравированным в Лейпциге Геданом / Н. А. Холодковский. — Санкт-Петербург: Типография Ю. Н. Эрлих, 1891. — VI, 94 с. — (Жизнь замечательных людей. Биографическая библиотека Ф. Павленкова).
• Карл Бэр. Его жизнь и научная деятельность: с портретом К. Бэра, гравированным в Лейпциге Геданом / биографический очерк Н. А. Холодковского. — С.-Петербург: Типография Ю. Н. Эрлих, 1893. — [1—5], 6—78 с.: портр. — (Жизнь замечательных людей: биографическая библиотека Ф. Павленкова)
• Курс энтомологии, теоретической и прикладной / сост. Холодковский Н. А. — 2-е изд., перераб. — СПб.: Изд. А. Ф. Девриена, 1896. — X, [2], 628 с.: 387 ил.
• Атлас бабочек Европы и отчасти русско-азиатских владений: обработал и дополнил применительно к русской фауне Н. А. Холодковский / Э. Гофман; ред. Н. А. Холодковский. — С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1897. — 357 с.: 72 хромолитографированные a-табл.
• Атлас человеческих глист, в. 1—3. — СПб., 1898—1899;
• Птицы Европы. Практическая орнитология с атласом европейских птиц: с 60 таблицами в красках изображений птиц, их яиц, способов препаровки птичьих шкурок и набивки чучел, с 237 политипажами в тексте, 4 картами и определителем птиц / составили Н. А. Холодковский, А. А. Силантьев. — Санкт-Петербург: А. Ф. Девриен, 1901. — XIV, [2], CLVIII, 636 с. разд. пагин.: ил., [60] вкл. л. ил.
• Chermes viridanus и его биологический цикл; О гермафродитизме у хермесов // Дневник XI-го Съезда русских естествоиспытателей и врачей. — СПб.: тип. М. Меркушева, 1902. — № 3. — С. 77—78. — (Секц. зоологии и сравнит. анатомии).
• Учебник зоологии и сравнительной анатомии, преимущественно для медиков. — 1-е изд. — СПб.: А. Ф. Девриен, 1905. — 940 с.
• Хермесы, вредящие хвойным деревьям: Сельскохозяйственная монография / Н. А. Холодковский; Гл. упр. землеустройства и земледелия, Департамент земледелия. — Изд. 2-е, изм. и доп. — Пг.: тип. М. Меркушева, 1915. — 89 с.: 7 ил.
• Илья Ильич Мечников [как зоолог и значение его зоологических исследований для медицины] / [Н. Холодковский]. — СПб., 1916. — [3] с.
• Биологические очерки. Сб. избр. статей. — М.—Пг., 1923;
• Курс энтомологии теоретической и прикладной, 4 изд., т. 1—3. — М.—Л., 1927—1931;
• Гербарий моей дочери. [Стихи] / пред. А. П. Семёнова-Тян-Шанского. — Пг.: [Изд. П. П. Сойкина и И. Ф. Афанасьева], 1922. — 72 с.
  • Гербарий моей дочери / Сост., комм., послесл. П. Квартальнова. — М.: Летний сад, 2017. — 312 с.: ил. — ISBN 978-5-98856-300-6.

Пераклады і рэдагаванне

• Гофман Э. Атлас бабочек Европы и отчасти русско-азиатских владений: старопечатная книга / Э. Гофманъ; Обраб. и дополн. применит. к русской фауне Н. А. Холодковский. — С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1897. — 357 с.: С 72 хромолитографированными табл.
• Гюнтер К. «Происхождение и развитие человека. Путь развития от простейшего животного до человека», атлас / Перевод с немецкого, редакция Н. А. Холодковского, 1909 г. — С.-Петербург: издание А. Ф. Девриена, 90 таблиц.
• Берге Ф. Маленький атлас бабочек для начинающих собирателей: атлас / Ф. Берге; Въ перераб. Г. Ребеля; Пер. с нем. Н. А. Холодковского. — С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1913. — 212 с.: С 97 рис. в тексте и 24 цветными таблицами на отдельных листах.

Памяць

У 1947 годзе Акадэмія навук СССР заснавала прэмію імя М. А. Халадкоўскага па энтамалогіі. Прэзідыум Акадэміі навук пастанавіў праводзіць штогод у дзень смерці М. А. Халадкоўскага (2 красавіка) навуковыя чытанні, прысвечаныя пытанням энтамалогіі, паразіталогіі і біялогіі.

Зноскі

1. 1 2 3 Холодковский Николай Александрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
2. 1 2 Холодковский, Николай Александрович // Список гражданским чинам IV класса. Исправлен по 1-е сентября 1915 года. Ч. 1. — С. 459.

Літаратура

• Холодковский Николай Александрович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Холодковский, Николай Александрович // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

Спасылкі

• Сачыненні Халадкоўскага на сайце Lib.ru: класіка